Wapens voor Libanon. Overhandiging van Franse wapens ter waarde van 3 miljard dollar, betaald door Saudi-Arabie op 25 april 2015.
In 2015 is president Obama erin geslaagd om voor tien jaar rust te brengen in de strijd om ‘het Iraanse atoomwapen’. Raakt Iran nu zijn negatieve uitzonderingspositie kwijt in de internationale statengemeenschap? Dat is de grootste angst, om uiteenlopende redenen, van zowel Israël als Saoedie-Arabië en zijn kleine satellieten op het Arabisch Schiereiland. En het is de wens van Europa, dat onder leiding van Duitsland veel heeft gedaan om de Amerikanen te bewegen tot die overeenkomst. Wat is het meest positieve scenario rond Iran voor Europa? En hoe waarschijnlijk is zo’n scenario?
Eerst een paar opmerkingen over de kwestie van de sancties. Tegen Iran zijn vanaf 2003 drie soorten sancties ingesteld. In de eerste plaats sancties die zijn gebaseerd op resoluties van de Veiligheidsraad. Daaraan houden zich in principe alle landen, inclusief Rusland en China. Die sancties zijn nu opgeheven. Iets strenger zijn de sancties die Europa (de EU) heeft ingesteld. Die zijn sinds 16 januari dit jaar eveneens verleden tijd. Dan zijn er de sancties door de VS. Die gaan het verst. De VS-sancties die gerelateerd zijn aan het Iraanse atoomprogramma, verdwijnen. Er zijn echter ook VS-sancties die niet zijn gerelateerd aan de atoomkwestie. Het venijn, voor Europa, zit hem daarbij in Amerikaanse sancties die het kapitaalverkeer met Iran frustreren. Europese banken zijn doodsbang voor claims in en door de VS.
Het beste scenario voor Europa, zou zijn dat de economische betrekkingen met Iran zich volledig gaan herstellen en dat er een politieke samenwerking komt met Iran rond de Syrische oorlog. Dat is tevens het slechtste scenario voor Israël en de Saoedis. Europa zou nauwe economische banden krijgen met een grote en potentieel machtige staat in het Midden-Oosten. Daarmee zou Europa in deze regio op den duur minder volgzaam hoeven te zijn ten opzichte van de VS en dus van Israël. Ook een kritischer houding naar de dictatuur van de Saoedische prinsenelite en de middeleeuwse geestelijkheid daar zal zeker het gevolg zijn. Al was het maar omdat ook Iran reusachtige olie- en gasvoorraden heeft. Dit scenario zal nog niet het geluk op aarde doen neerdalen. Maar het opent wel enkele perspectieven. Welke zouden dat bijvoorbeeld kunnen dat zijn, toegespitst op Israël?
Voorbeeld 1. Samen met Iran zou Europa een breekijzer hebben om Israël en de Saoedis te weerhouden van een vernietigende oorlog in Libanon. Israël heeft nooit de ambitie opgegeven om van Zuid-Libanon een vazalstaatje te maken, gezuiverd van Libanese shiiten. De Saoedis willen de shiiten en met name hun beschermheer Hezbollah een vernietigende slag toebrengen.
Voorbeeld 2. Honderdduizenden mensen kreperen momenteel in vluchtelingenkampen in Libanon en Jordanië. De stabiliteit van Jordanië en van Libanon staat op instorten. De militaire apparaten van Israël en Saoedie-Arabië staan klaar om bij een goede gelegenheid hun luchtmachten in actie te laten komen in deze landen. De vluchtelingenstroom naar Europa zal totaal onbeheersbaar worden. Europa heeft Iran nodig als tegenwicht tegen de door militarisme gedreven systemen van Israël en Saoedie-Arabië.
Hoe waarschijnlijk is het dat dit positieve scenario geheel in vervulling gaat? Die kans is klein. Er zijn twee problemen. Ten eerste dreigen de Amerikaanse sancties op het banken- en kapitaalverkeer voorlopig de Europese banken ervan te weerhouden om mee te werken aan de wederopbouw van de economische betrekkingen met Iran. Als de volgende Amerikaanse president zijn/haar oren laat hangen naar Israël, wordt dit een probleem. Het tweede probleem is de oude politieke elite in Duitsland, met name die binnen de CDU, die zich chantabel opstelt ten opzichte van Israël. Bondskanselier Merkel wil eerst overleg met Israël alvorens zij op het hoogste niveau contact wil met Iran (Frankrijk en Italie hebben die contacten al).
Deze zaak zal naar mijn mening een belangrijke toetssteen worden voor de vraag of Europese politici het oude “Atlantische verhaal” overeind kunnen houden: het verhaal dat de strategische belangen van Europa en van de VS parallel lopen omdat zij immers “een waardengemeenschap” vormen.