Basisinformatie over Boycot (BDS)

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 6 april 2014

1. Inleiding: waarom een boycot?

De boycot is gericht tegen de behandeling van de Palestijnse bevolking door Israël. Deze acties zijn dus gericht tegen de Israëlische bezettingspolitiek. Het gaat vooral om de bezetting van de gebieden die Israël veroverde in 1967. Die gebieden zijn: de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, de Gazastrook en de Hoogvlakte van Golan. De Golan en Oost-Jeruzalem heeft Israël in 1980 geannexeerd, dat wil zeggen ingelijfd in Israël zelf. Door andere landen, zoals Nederland, wordt die annexatie niet erkend. In het grootste deel van de Westelijke Jordaanoever heerst het Israëlische leger. Een groot probleem daar is de voortdurende toename van het aantal joodse kolonisten dat zich er vestigt. In samenwerking met het leger en de Israëlische overheid proberen zij de daar wonende Palestijnen (meestal boeren) te verjagen naar een paar dicht bevolkte steden waar intussen zo’n 2,5 miljoen Palestijnen zijn geconcentreerd. De ruim anderhalf miljoen inwoners van de Gazastrook zijn volledig omsingeld door het leger. Hun situatie is zeer slecht.

2. Wat is BDS?

De beweging die pleit voor een boycot van Israël wordt aangeduid met BDS. BDS staat voor Boycot, Divestment and Sanctions(boycot, desinvestering en sancties). In strikte zin omvat BDS alle boycot initiatieven en boycot organisaties die zich baseren op de drie doelstellingen die hieronder genoemd worden onder 4. Deze activiteiten baseren zich dus op de oproep van Palestijnse organisaties in 2005, hieronder genoemd onder 3. Bij de concrete boycotacties gaat het vaak om producten uit de bezette gebieden. Het gaat dan om producten die gemaakt zijn in de joodse nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever.

Product uit te bezette Jordaanvallei.

Soms gaat het ook om het boycotten van universiteiten, sportwedstrijden, optredens of culturele evenementen. De meerderheid van de BDS-beweging richt zich vooral op de door Israël bezette gebieden. Men boycot producten die gemaakt zijn in de joodse nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever. De boycot richt zich ook op bedrijven die vanuit Israël de joodse nederzettingen bedienen. Een voorbeeld is het Israëlische waterbedrijf (Mekorot). Een ander voorbeeld is Veolia, een Europees bedrijf dat actief is in personenvervoer tussen de nederzettingen en Israël.

De motieven om te boycotten zijn in het algemeen van politieke aard: verzet tegen een als onrechtvaardig beschouwde situatie. Er zijn echter ook in toenemende mate bedrijven die weigeren zaken te doen met Israëlische bedrijven, omdat zij betrokken zijn bij het nederzettingenbeleid van de Israëlische regering. Bijvoorbeeld een pensioenfonds dat geen pensioengeld meer belegd in zulke Israëlische bedrijven (“desinvesteren”). De achtergrond is dat in internationaal verband veel landen (en de Verenigde Naties) de bezetting als illegaal bestempelen. Veel bedrijven hebben tegenwoordig een bedrijfscode, waarin staat dat zij niet inlaten met (bijvoorbeeld) activiteiten die door de internationale statengemeenschap als illegaal worden beschouwd.

Sancties zijn strafmaatregelen door een of meer landen (dus niet door particuliere organisaties) tegen een land dat men onder druk wil zetten. De sancties van de VS en de EU tegen Iran zijn een voorbeeld. De EU en de VS hebben geen sancties lopen tegen Israël. Wel eist de EU van Israël dat Europese consumenten op producten uit Israël kunnen zien of zij wel of niet uit de bezette gebieden komen.

3. Het ontstaan van BDS

BDS ontstond in 2005. In dat jaar deed een groot aantal Palestijnse particuliere organisaties een oproep tot het boycotten van Israël. In de twee jaar daarvoor was er overleg geweest, over de meest effectieve wijze van actie voeren. Daarbij is gekeken naar de ervaringen van de Zuid-Afrikaanse bevrijdingsbeweging, die veel steun had ondervonden van de druk die uitging van de toenmalige boycot Zuid-Afrika beweging (zie column op Jaffadok). De oproep tot BDS in 2005 werd onderschreven door 170 Palestijnse organisaties: politieke partijen, vakbonden en andere burgerorganisaties. De ondertekenaars vertegenwoordigden Palestijnen in de bezette gebieden, Palestijnen in Israël en Palestijnse vluchtelingen.

4. De doelen van BDS

Het hoofddoel van de BDS-beweging is om druk uit te oefenen op Israël totdat het zijn verplichtingen nakomt die het heeft op grond van het internationaal recht. Daartoe moet Israël:

  • de bezetting en de kolonisatie van de in 1967 veroverde gebieden beëindigen en de scheidingsmuur ontmantelen (Jaffadok jaffadok.nl/muur)
  • de fundamentele rechten erkennen van de Arabisch-Palestijnse inwoners van Israël en hun een gelijke positie geven als de joodse inwoners
  • het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen respecteren en aan die terugkeer meewerken (“respecting, protecting and promoting”) zoals vastgelegd in VN-resolutie 194.

5. Verspreiding van BDS activiteiten

De BDS-beweging heeft internationaal eerst voet aan de grond gekregen in de VS en Canada en in Europa. In Europa eerst vooral in Groot Brittannië en Ierland. In andere EU-landen zijn inmiddels ook bewegingen ontstaan. Zuid-Afrika heeft door zijn eigen boycot geschiedenis een speciale affiniteit met de BDS-beweging. In Australië en Zuid Amerika zijn kleinere BDS-organisaties actief. In Chili is de organisatie groter, mede als gevolg van de vrij grote Palestijnse gemeenschap daar. In Azië zijn er kleinere, verspreide BDS-organisaties.

6. De Israëlische regering en de Palestijnse Autoriteit

De Israëlische regering is fel tegen de boycot en beschouwt deze als een strategische bedreiging voor de joodse staat. Het gevaar dat men ziet is dat het Israëlische imago in de VS en Europa schade ondervindt en dat het land in toenemende mate wordt geassocieerd met het discriminerende apartheidsbewind van Zuid-Afrika. Er wordt door de regering en door joodse lobby-organisaties in westerse landen geprobeerd de boycot voor te stellen alsdelegitimatie” van Israël. Delegitimatie zou in deze visie verwant zijn met een antisemitische houding.

Het officiële Palestijnse bestuur (de PA) dat sterk afhankelijk is van de Verenigde Staten en Israël, heeft bij de start geen rol gespeeld. De Palestijnse Autoriteit (PA) staat ook nu formeel nog buiten de BDS-beweging. In de praktijk heeft de PA een vrij passieve, licht afhoudende rol die verband houdt met afspraken in de Oslo Akkoorden (1993) en met zijn afhankelijkheid.

7. BDS-organisaties

Na de start van BDS medio 2005 volgden enkele enigszins chaotische jaren. In november 2007 werd in de Palestijnse stad Ramallah in de Westelijke Jordaanoever de eerste Palestijnse BDS Conferentie gehouden. Deze resulteerde in de oprichting van het BDS National Committee (BNC), die als Palestijnse organisatie wereldwijd de BDS campagne coördineert. In Nederland is de Stichting Diensten en Onderzoek Centrum Palestina (DocP) het centrum van activiteiten rond BDS (zie overzicht sites hieronder).

Campagne voor de boycot van Jaffa-sinaasappels uit de Bezette Gebieden.

8. Boycotgeschiedenis

Een zeer belangrijke voorloper van de BDS beweging is de Boycot Zuid-Afrika beweging geweest. Die richtte zich op de afschaffing van de apartheid. Deze boycot beweging heeft ruim dertig jaar bestaan en heeft tussen 1970 en 1990 een belangrijke, volgens sommigen doorslaggevende rol gespeeld bij het uiteindelijke verdwijnen van het apartheidssysteem. In Nederland is de boycot tegen het Israëlische beleid vertaald in de slogan “Nee tegen Israëls Apartheid”. De campagne “Koop geen Israëlische apartheid” werd gestart in oktober 2009 als een consumentenboycot gericht tegen de aanwezigheid van nederzettingenproducten in supermarkten.

De oudste boycot van Israël is de boycot door Arabische landen. Deze boycot werd ingesteld in oktober 1945, dus enkele jaren voor de oprichting van de staat Israël. De Tweede Wereldoorlog was ten einde, de joodse strijdgroepen lieten hun terughoudendheid tegenover het Britse leger in Palestina varen en begonnen met de aanloop naar het slotoffensief tegen de Engelsen en de Palestijnse Arabieren. In 1948 bekrachtigde de Arabische Liga de boycot. Egypte en Jordanië distantieerden zich van de boycot toen zij vredesverdragen met Israël sloten (1979 respectievelijk 1994). Saoedi-Arabië en de Golfstaten verklaarden in 1994 hun deelname aan de boycot te beëindigen, nadat de Oslo Akkoorden tot stand waren gekomen. De situatie in deze landen is sindsdien niet eenduidig. Dit geldt ook voor Jordanië.

9. Boycots en sancties t.o.v. andere landen

Er zijn tegen veel landen in de wereld sancties ingesteld. Iran werd hierboven al genoemd. Vaak gaan deze sancties uit van de Verenigde Naties. Soms zijn het individuele landen die een sanctieregiem instellen. De Verenigde Staten hebben dank zij hun economische macht en vaak in samenwerking met Europese landen, enkele malen zeer effectieve sancties kunnen doorvoeren. Voorbeeld is Irak in de jaren 1990 tot 2003.

 

Rapporten, artikelen en andere literatuur:

1. Ramzy Baroud. Special to Gulf News, Published: April 11, 2012

2. Shir Hever. The Political Economy of Israel’s Occupation: Repression beyond Exploitation. London, Pluto Press, 2010.

3. www.foreign.com. The Arab Boycot of Israel (1977; de boycot als een aanvankelijk marginaal gegeven en de omslag midden jaren ’70 na de oliecrisis)

4. Electronic Intifada (E.I.). Diverse artikelen Adri Nieuwhof op site E.I.

5. Lisa Taraki. In Defense of Sanctions against Irael. 10-05-2002, Counterpunch.

6. Omar Barghouti. Boycot as Resistance. Artikel op site E.I., 28-12-2004.

7. Mazin Qumsiyeh. Boycot Israel. Artikel Global Agenda Magazine, januari 2006, Davos.

8. Sonja Zimmerman. De boycotbeweging tegen Israëlische apartheid. Artikel Civis Mundi, 12-07-2011.

9. Corporate Complicity in Israel’s Occupation: Evidence from the London Session of the Russell Tribunal on Palestine. Ali El Kenz. ASIN: 0745331599 (w.s. 2011)

10. Kairos Document. kairospalestina.nl

Sites en zoektermen:

1. www.docp.nl/category/bds/ (Ned.; de coördinerende Nederlandse boycotorganisatie)

2. www.palestina-komitee.nl// (Ned.; coördinerende organisatie voor ondersteuning Palestijnen)

3. www.bdsmovement.net/call (Engels; oproep tot boycot, 9 juli 2005)

4. www.bdsmovement.net/ (Engels; algemene info)

5. www.stopbds.com/ (Engels; anti BDS site)

6. www.pacbi.org/ (Engels; academische boycot)

7. www.bds-belgium.be/nl (Ned.; Belgische BDS-organisatie)

8. www.electronicintifada.net/ (Eng.; algemene info bezetting, geregeld info boycot)

9. www.corporateoccupation.files.wordpress.com/2012/01/targeting-israeli-apartheid-jan-2012.pdf (Eng.; het zgn. “BDS Hanbook”, zeer uitgebreide info.)

10. www.jewishvirtullibrary.org (veel info over anti-boycot activiteiten)