Voor iedereen die de afgelopen vier maanden verbijsterd heeft gadegeslagen hoe ‘het Westen’ het geweld goedpraatte dat over de al tientallen jaren gemaltraiteerde Palestijnen in de Gazastrook wordt uitgestort, voor hén was de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag een lichtpuntje. Voor diegenen die zich de Amerikaanse ‘War on terror’ en de niet door het internationale recht gedekte maar wel vanuit Europa gesteunde bezetting van Irak in het begin van deze eeuw herinneren, geldt dat des te meer. Wat zijn de verschillen tussen toen en nu? Vooraf een opmerking. Wie meent dat de regering Bush in 2003 vooral werd gedreven door de wens om een wrede dictator (Saddam Hoessein) te verdrijven, die moet googelen op ‘saddam hussein donald rumsfeld’.
Verschil tussen 2003 en 2023
Wat is het verschil tussen de episode Irak/Saddam Hoessein en ‘Gaza 2023’? Komt de Amerikaanse president nu langzaam tot het inzicht dat onvoorwaardelijke steun voor Israëls militaire politiek binnen en buiten zijn grenzen niet in het belang is van de Amerikaanse bevolking? Dat is te optimistisch ingeschat. Die steun is namelijk verankerd in het Congres waar geen van de sleutelfiguren zich kan veroorloven om de pro-Israëllobby en de doctrinaire christenen voor het hoofd te stoten. Een belangrijk verschil is wél dat het internationaal recht – bijvoorbeeld de in 1948 vastgestelde en onder meer door Israël geratificeerde conventie over genocide – niet meer deels een façade is. De façade waarachter Washington, Londen, Parijs en Berlijn politieke druk uitoefenen om te voorkomen dat bondgenoten in de beklaagdenbank terecht komen. In november vorig jaar, terwijl de militaire razernij in Gaza woedde en zonder dat het de westerse media opviel, werd de regering van Myanmar en zijn leger bij het ICJ aan de schandpaal genageld wegens genocidaal geweld op etnische basis. Zie dit artikel van David Kattenburg maar ook dit over het Britse gesjoemel al honderd jaar geleden met het formele mandaat over Palestina door de internationale Volkenbond. De oertijd van het internationaal recht. De landen die Myanmar aanklaagden, waaronder Nederland, verklaarden nota bene: ‘… the ICJ should consider that acts of genocide “need to be assessed differently when the acts are committed against children”. Gaza lag dichterbij zou je zeggen.
Pax Americana
Als wij Gaza en Myanmar naast elkaar leggen dan valt als eerste op dat Myanmar geen bondgenoot is van de VS en Europa. Israël wel. In de tweede plaats: Myanmar beschuldigen van genocide (door Canada en vier Europese landen) ondersteunt oppervlakkig gezien de westerse pretentie een gidsfunctie te vervullen wat betreft democratie en mensenrechten. Deze pretentie is nu stevig onderuitgehaald door Zuid-Afrika dat ‘Gaza’ heeft aangebracht bij het ICJ. Dat is pijnlijk omdat het post-apartheid land een zekere symboolfunctie vervult in de geschiedenis van de emancipatie van de niet-westerse wereld. Die wereld wordt tegenwoordig aangeduid als ‘the Global South’. Zuid-Afrika is belangrijk: de sterkste economie van Afrika en prominent lid van de ‘BRICS-plus’. Dat is de zich uitbreidende groep van landen die zich emanciperen van de westerse (in de eerste plaats Amerikaanse) politieke overheersing zonder zich te onderwerpen aan the new kid on the block, China. Wat er momenteel gebeurt – de ICJ-zaak onderstreept dat – is dat de VS geleidelijk hun greep verliezen via de Pax Americana: rust (soms van het graf) daar waar een regime luistert naar Washington, economische druk en/of geweld waar het regime niet in staat of willens is de Amerikaanse lijn te volgen.
Israëldebat helpt Trump
De VS voelen zich verplicht aan Israël. Dat bindt in het Midden-Oosten militaire capaciteiten die men liever in de Zuid-Chinese Zee aan het werk ziet. En het zuigt geld weg bij de steun voor de Oekraïne. De Democratische Partij, vanuit Europa gezien de stabielere factor in de Amerikaanse politiek, lijdt onder de druk om Israël te blijven steunen. Die interne discussie in de partij is fel en geeft Trump wind in de zeilen.
ICJ als versneller
Deze tektonische verschuiving heeft grote gevolgen voor Europa. Een overwinning van Trump op Biden kan de gevolgen van dit geleidelijke proces op de voorpagina’s brengen van de mainstream media en dus in het bewustzijn van de Europeanen. Trump zal Israël rücksichtslos steunen ook indien dat verder radicaliseert en daar ziet het helaas naar uit: de fanatieke hele en halve joodse religieuzen rukken op in bestuur, leger en politie (sinds de ICJ-uitspraak zijn nu – 27/01, 22.00 uur – 187 Palestijnen omgebracht). De politieke schade die de VS in het Midden-Oosten en Noord-Afrika oplopen zal voor de Republikeinen van minder belang zijn. De druk van Rusland richting Midden-Europa idem. Israël, dat overigens vanuit Europees belang beschouwd een dubieuze relatie met Rusland onderhoudt wordt een blok aan het been van ons continent. De Europese politieke klasse – voor veel carrières is decennialang geïnvesteerd in ‘solidariteit met de joodse staat’ – vormt een remmende factor. Toch lijkt het erop dat er geen toekomst is voor het huidige Israëlbeleid. Het ICJ met zijn ‘voorlopige maatregelen’ (provisional measures) lijkt dit tektonische proces als bij een aardbeving wat te versnellen.