Carter, oud president; aangevallen op de term “apartheid”
Samenvatting: Het Israëlische systeem. Kolonialisme? Apartheid?
Kolonialisme?
De term “kolonialisme” wordt bijna altijd gebruikt in een historische context: kolonialisme is het oude systeem van overheersing van een gebied of land, door een westerse mogendheid met economische exploitatie als doel. Historisch is er enige reden voor vergelijkingen tussen het kolonialisme en de joodse staat. De vroege zionisten zagen zich als (joodse) Europeanen die in Palestina een voorpost vormden van de westerse beschaving. Na de stichting van de staat Israël in 1948 zijn velen in de Arabische wereld de joodse staat als een koloniaal project gaan aanduiden. Tegenwoordig wordt gesproken van “kolonisatie” door joodse kolonisten van de in 1967 bezette gebieden: Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever, deels de Golan Hoogvlakte en in zekere zin de Gazastrook.
Er zijn belangrijke verschillen als Israël wordt vergeleken met het kolonialisme. Er is geen moederland. Tenzij men Engeland tot ongeveer 1940 als zodanig ziet en Amerika na die tijd. Maar Israël is geen kolonie, het is een zelfstandige staat. Er is bovendien geen streven om de Palestijnse bevolking in te schakelen in de joodse economie. Overeenkomsten zijn er eveneens. De koloniserende joden hebben de economische relaties met de westerse landen in handen. En er is ook sprake van exploitatie van natuurlijke hulpbronnen ten behoeve van de overheersende groep.
Apartheid?
Apartheid is een maatschappijvorm waarin een ver doorgevoerde scheiding op grond van raskenmerken (uiterlijke genetische verschillen) dan wel etniciteit is vastgelegd in een wettelijk systeem. In Israël zijn enkele tientallen wetten die discrimineren tussen joden en niet-joden, voornamelijk Palestijnen. In de bezette gebieden is de discriminatie radicaler. Er gelden aparte wettelijke systemen voor de joden en de Palestijnen die in die gebieden wonen.
Als Israël wordt vergeleken met Zuid-Afrika dan kan dat ook op twee andere niveaus. Ten eerste, het niveau van de ideologie.1https://israelpalestina.nl/israel-2/zionisme/ideeengeschiedenis/ De aanwezigheid van veel Palestijnen wordt vanuit de zionistische visie gezien als niet gewenst maar waarschijnlijk onvermijdelijk. Een tweede vraag luidt: is er sprake van feitelijke apartheid? In Israël zelf is dat inderdaad in vrij sterke mate het geval. Er is scheiding van joodse en Palestijns-Israëlische staatsburgers: fysiek, economisch, sociaal en mentaal. In de bezette gebieden is dat in nog verdergaande mate het geval.
Om hun systeem te consolideren waren/zijn zowel Zuid-Afrika als Israël genoodzaakt om het onderscheid tussen “blanken” en anderen, respectievelijk tussen joden en niet-joden te formaliseren en vast te leggen. In Zuid-Afrika werd dat gedaan op basis van het begrip ‘ras’. In Israël wordt teruggegrepen op de religieuze traditie. Het oordeel van de geestelijkheid is dan ook in controversiële gevallen – wel of niet jood? – doorslaggevend. In Zuid-Afrika was het een minderheid (blanken) die een grote meerderheid een gelijke positie ontzegde. In Israël zelf is de situatie oppervlakkig gezien volstrekt anders: 80% joden en 20% minderheid. Mocht er geen levensvatbare Palestijnse staat tot stand komen in de bezette gebieden – waardoor na annexatie de 4,5 miljoen Palestijnen daar binnen Israëls grenzen worden getrokken – dan wordt die verhouding 50% – 50%. Een ander verschil is dat in Zuid-Afrika de blanken niet pretendeerden deel uit te maken van een “blanke natie” in de wereld terwijl Israël zich beschouwt als het land van de ‘joodse natie’.
Racisme: wet, opvattingen
In Israël zelf heeft de Palestijnse minderheid (circa 1,7 miljoen) bepaalde politieke rechten, met name passief en actief stemrecht. In tegenstelling tot de situatie in het Zuid-Afrika van de apartheid. In de praktijk van de Israëlische politiek zijn de Palestijnen uitgesloten van deelname aan de politieke macht.2“Our situation is similar to that of the Coloreds and Asians in South Africa, who were granted the right to vote but only for a race-based parliament.” Jonathan Cook, www.Jonathan-Cook.net , 12 Nov 2012 (interview met Awad Abdel Fattah) www.jonathan-cook.net/2012-11-12/its-time-for-palestinians-in-israel-to-stand-firm-against-the-bantustan-plan-of-oslo/ In de bezette gebieden moeten Palestijnen zoals onder de apartheid pasjes dragen. De beperking van hun bewegingsvrijheid en de controle van hun dagelijks leven gaat aanzienlijk verder dan destijds in Zuid-Afrika. In de bezette gebieden vallen de 600.000 joden onder de Israëlische wet, Palestijnen onder militair recht. Het concentreren van de Palestijnse bevolking in de zogenaamde A- en B-gebieden in de bezette Westelijke Jordaanoever lijkt op het Zuid-Afrikaanse Bantoestanbeleid. Een belangrijke stap in de richting van een gesegregeerde staat is de Wet op de Natiestaat van het Joodse Volk van 2018.3Basic Law: Israel – the Nation State of the Jewish People, Knesseth 2018. https://mondoweiss.net/2018/08/consistent-countrys-principles/?utm_source=Mondoweiss+List&utm_campaign=e232667b4b-RSS_EMAIL_CAMPAIGN&utm_medium=email&utm_term=0_b86bace129-e232667b4b-398438237&mc_cid=e232667b4b&mc_eid=e2d5cd6018
In Zuid-Afrika speelde de godsdienst een zekere rol ter onderbouwing van de apartheid. In Israël is dat ook het geval en is die rol zelfs prominenter.
Onderscheid naar ras vormde de basis van het Zuid-Afrikaanse systeem. Etniciteit is de basis van de staat Israël: een combinatie van genetische afkomst en religieuze traditie (een joodse moeder is bepalend of iemand joods is). Ras is wetenschappelijk een achterhaald begrip. Een politiek denken dat discrimineert op basis van (vermeend) onderscheid naar ras dan wel etnisch onderscheid wordt veelal racistisch genoemd. Racistische opvattingen komen blijkens recente onderzoeken overigens veel voor in Israël.