Chronologie nucleaire bewapening

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 2 december 2019

Chronologie van Israëls nucleaire bewapening

1949 Israël begint onderzoek naar een eigen atoombom. Een speciale eenheid van het leger, HEMED GIMMEL start een onderzoek naar uranium in fosfaatlagen in de Negevwoestijn.
1949 Het nieuwe Weizmann Instituut voor Wetenschap ondersteunt vanaf het begin nucleair onderzoek.
1952 Het atoomproject versnelt met de oprichting van de Israel Atomic Energy Commission (IAEC) onder leiding van Ernst David Bergmann, die tevens hoofd was van de onderzoeksafdeling van het ministerie van Defensie. HEMED krijgt onder de naam ‘Machon 4’ een belangrijke plaats in het geheel.
Begin jaren ‘50 Israël zoekt voor nucleair onderzoek ondersteuning bij Frankrijk. Beide landen zagen de nucleaire optie als een middel om in de bipolaire wereld van de Koude Oorlog soevereiniteit te behouden. Frankrijk kreeg steun van Israël in zijn strijd tegen de onafhankelijkheidsbeweging in Algerije.
Jaren ’50 tot midden jaren ‘60 Later bekend geworden Britse documenten tonen dat Groot-Brittannië in de jaren ’50 en ’60 honderden leveringen van aan restricties onderhevig materiaal naar Israël heeft laten gaan.1 2
1953 Machon 4 had het productieproces van uranium, afkomstig uit de Negev en een methode om zwaar water te produceren onder de knie.
1956 In de Suezcrisis kwamen Israëls bondgenoten Frankrijk en Groot-Brittannië onder druk van de atoommacht Sowjet-Unie. Frankrijk bleek daar gevoelig voor, hetgeen Israëls top ertoe bracht de productie van kernwapens te versnellen: The Suez Crisis became the real genesis of Israel’s nuclear weapons production program.3

Frankrijk was inmiddels Israëls voornaamste wapenleverancier. Egypte onder president Nasser werd ook voor Israël een strategische concurrent.

1957 Op 7 oktober tekenden Frankrijk en Israël een herziene overeenkomst voor de gezamenlijke bouw van een kernreactor in Dimona, in het geheim en buiten het inspectieregiem van de IAEA. Voor Frankrijk was een nucleair Israël een nuttig tegenwicht tegen het opkomende Egypte. De Fransen konden in tegenstelling tot Israël door een embargo niet aan Amerikaanse computertechnologie komen, die Israël wel bereid was door te leveren.
1958-1960 De VS raakten er via U-2 vluchten van overtuigd dat Israël in Dimona een nucleaire fabriek had. In 1958 waren honderden Franse ingenieurs en technici in de Negev gearriveerd.
Mei 1960 President de Gaulle raakt ervan overtuigd dat het bekend worden van de geheime samenwerking in Dimona de positie van Frankrijk zal schaden. Onderhandelingen hierover leidden tot het begin van de ontvlechting van de geheime samenwerking.
8 december 1960 De CIA brengt een rapport uit aan president Eisenhower waarin de betekenis van Dimona voor de verspreiding van kernwapens uiteen wordt gezet. Twee weken later lekt via de Londense Daily Express uit: “British and American intelligence authorities believe  that the Israelis are well on their way to  building their first nuclear bomb.
December 1960 Ben-Gurion legt een verklaring af die inhoudt dat het Dimona complex een nucleair onderzoekscentrum is gericht op vreedzame doeleinden.
Jaren ‘60 Amerikaanse inspecteurs bezoeken Dimona zevenmaal. Het lukt hen niet om een accuraat beeld te verkrijgen van de activiteiten.
1961-1973 De VS werken niet mee aan Israëls nucleair programma maar doen ook niets om het te stoppen.4
1964 De Franse contractanten ronden hun werk aan de reactor en de opwerkingsfabriek af en de reactor passeert het kritische punt.
Ca. 1965 De CIA stelt vast dat het Israëlische nucleaire programma het ‘point of no return’ is gepasseerd.
1967 Verschillende bronnen melden (later) dat Israël in 1967 twee atoombommen had en dat premier Eshkol tijdens de zesdaagse oorlog opdracht gaf om deze gebruiksklaar te maken. Na de zesdaagse oorlog stopte Frankrijk met de levering van uranium aan Israël afkomstig uit voormalige kolonies. Israël betrok al kleinere hoeveelheden uit de Negev, Argentinië en Zuid-Afrika. Via een gecompliceerde undercover operatie kreeg Israël een grote hoeveelheid uit Antwerpen, zeer waarschijnlijk met medewerking van Duitsland (Israeli intelligence information on the Nazi past of some West German officials may have provided the motivation).5
Vanaf 1967 Nauwe samenwerking tussen Israël en Zuid-Afrika ontstond en werd voortgezet in de jaren ’70 en ’80. Zuid-Afrika werd Israëls belangrijkste uranium leverancier.
1968 Na een aantal jaren van intensief overleg – onder president Johnson, vervolgens Nixon – kwamen de VS en Israël tot een afspraak om te zwijgen over het Israëlische kernwapen: ‘opacity’ (onduidelijkheid; policy of ambiguity).6
1969 President Nixon en premier Golda Meir kwamen tot een mondelinge overeenkomst: “the Israelis would not declare, test or threaten to use their nuclear weapons, and the Americans would not pressure them to sign a landmark nonproliferation treaty” (in casu het nonproliferatie verdrag NPT).7
Na 1969 Nixons opvolger Gerald Ford schikte zich naar de afspraak met Meir, evenals de presidenten Carter, Reagan en na enige aarzeling George H. W. Bush, die met de gedachte speelde van een kernwapenvrij Midden-Oosten. Onder president Clinton vond een briefwisseling plaats waarin de soevereiniteit van Israël om zijn kernwapen in te zetten min of meer erkend leek te worden. George W. Bush ging op deze lijn door evenals Obama in mei 2009 en later Trump.
Er blijven tussen Israëlische en Amerikaanse (oud-)diplomaten interpretatieverschillen: “an effective commitment by successive American Presidents not to pressure Israel regarding its nuclear arsenal” versus “viewed the letters as less categorical”.8
Begin jaren ‘70 Israël maakt bommenwerpers en (Jericho) ballistische raketten geschikt om kernbommen in te zetten.
1973 Verschillende bronnen melden dat tijdens de oktoberoorlog van 1973 Israël dertien atoombommen voor inzet gereed maakte.
1975 Het bestaan van een Israëlisch kernwapen vanaf (in elk geval) 1975 is aangetoond door gedeclassificeerde Amerikaanse documenten die duidelijk maken dat de VS toen van dat bestaan overtuigd waren.9
1979 Er zijn vermoedens dat Israël een kernwapentest uitvoerde in de Indische Oceaan op 22 september 1979.10 Voor de stelling dat dit gebeurde in samenwerking met Zuid-Afrika bestaat geen bewijs.
7 juni 1981 Israël vernietigt een nucleaire reactor in Osirak, Irak (Operatie Opera).
1988 Op 28 maart publiceert de Engelse Sunday Times gedetailleerde tekeningen en foto’s van de ondergrondse nucleaire fabriek in Dimona, afkomstig van oud-medewerker Mordechai Vanunu. Op grond daarvan schatten sommigen het aantal Israëlische kernkoppen op 100 tot 200.
1991 Voor of tijdens de Golfoorlog van 1991 besluit Israël de capaciteit te ontwikkelen om ook vanaf zee kernraketten te kunnen lanceren.
Begin jaren ‘90 Duitsland begint met de bouw van drie onderzeeërs voor Israël, waartoe al in 1988 was besloten. Duitsland financierde de bouw. Later zal blijken dat deze schepen (door Israël) kunnen worden voorzien van lanceerbuizen voor kernraketten.
Eind jaren ‘90 Amerikaanse inlichtingendiensten schatten het aantal kernkoppen waarover Israël de beschikking heeft op 75 tot 130. Er circuleren schattingen tot 400. Veel deskundigen gaan uit van maximaal 100.
1999-2000 De drie onderzeeërs, Dolphin, Leviathan and Tekuma, worden geleverd.
Juni 2004 Mordechai Vanunu, de voormalige medewerker van het Dimona complex verlaat zijn Israëlische gevangeniscel na een straf van 18 jaar wegens hoogverraad en spionage.
Medio 2005 De tweede reeks van drie onderzeeërs uit de Dolphin klasse (Dolphin II) wordt besteld.
Januari 2007 Federation of American Scientistst: “Israel could have thus produced enough plutonium for at least 100 nuclear weapons, but probably not significantly more than 200 weapons.”
6 september 2007 Israël (zeer waarschijnlijk) voert een luchtaanval uit op een vermoedelijke nucleaire reactor in Syrië in de regio Deir ez-Zor.
September 2014 De IAEA (Internationaal Atoomenergieagentschap) conferentie neemt met algemene stemmen een resolutie aan die alle landen in het Midden-Oosten oproept zich aan te sluiten bij het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens (nonproliferatieverdrag NPT). Nb: Israël is het enige land in het Midden-Oosten dat het NPT niet heeft ondertekend en geratificeerd.
2017 Media berichten dat Duitsland in het geheim een contract heeft getekend voor de levering van nog drie onderzeeërs van de Dolphin klasse. Israël bevestigt dat de overeenkomst rond is; Duitsland ontkent dat.11
Heden (2019) 1. Plausibele, recente schatting: SIPRI (2019): Israël beschikt over 80 tot 90 kernkoppen.
2. Algemeen wordt aangenomen dat Israël drie Dolphin onderzeeërs heeft uitgerust met lanceerbuizen voor het afvuren van kernraketten die tot veertienmaal de kracht hebben van de bom op Hiroshima tijdens de Tweede Wereldoorlog, en met een bereik van tenminste de afstand Middellandse Zee – Teheran.12 13

 

Literatuur

1 Seymour M Hersh. The Samson Option: Israel’s Nuclear Arsenal and American Foreign Policy. New York: Random House, 1991
2 Avner Cohen. Israel and the Bomb. Columbia University press, 1998.
3 https://nsarchive2.gwu.edu/israel/response.htm National Security Archive (De ontvangst van Cohen’s boek; media, recensies, etc.)
4 https://nsarchive2.gwu.edu/israel/documents/document.htm National Security Archive, bezocht 29/11/2019 (over de gedeclassificeerde documenten bij Cohen)
5 The Bomb That Never Is. Avner Cohen, Bulletin of the Atomic Scientists, mei/juni 2000, Vol 56, No. 3 pp.22-23
6 The Third Temple’s Holy Of Holies: Israel’s Nuclear Weapons Warner D. Farr, LTC, U.S. Army, September 1999
7 Israeli Nuclear Forces, 2002 Bulletin of the Atomic Scientists, september/oktober 2002
8 Bibliography of Israeli Nuclear Science Publications. Mark Gorwitz, juni 2005
9 Avner Cohen and William Burr, Israel Crosses the ThressholdBulletin of the Atomic Scientists, mei/juni 2006
10 Israel Crosses the Threshold, National Security Archive Electronic Briefing Book No. 189, 28 april 2006
11 https://www.sipri.org/yearbook/2019/06 Actuele schatting SIPRI aantallen kernkoppen.
12 https://www.jewishvirtuallibrary.org/background-and-overview-of-israel-s-nuclear-arsenal april 2016 (bezocht 29/11/2019)
13 http://www.fas.org/nuke/guide/israel/nuke/ Maintained by Steven Aftergood and Hans M. Kristensen (updated January 8, 2007)
14 Israel: Plutonium Production The Risk Report Volume 2 Number 4 (juli/augustus 1996)
15 Israel: Uranium Processing and Enrichment The Risk Report Volume 2 Number 4 (juli/augustus 1996).

Zoektermen

Voetnoten

1 Atomic Activities in Israel (PDF). UK Cabinet Submission from Joint Intelligence Bureau. Cabinet Office, Government of the United Kingdom. July 17, 1961. JIC/1103/61. Archived from the original (PDF) on February 5, 2007. Retrieved July 2, 2006.
2 Secret Atomic Activities in Israel (PDF). UK Cabinet Submission from Joint Intelligence Bureau. Cabinet Office, Government of the United Kingdom. March 27, 1961. JIC/519/61. Archived from the original (PDF)on February 5, 2007. Retrieved July 2, 2006
The Third Temple’s Holy Of Holies: Israel’s Nuclear Weapons Warner D. Farr, LTC, U.S. Army, September 1999
4 Walworth Barbour, Amerikaans ambassadeur in Israel van 1961 tot 1973: “The President did not send me there to give him problems. He does not want to be told any bad news.”
5 Warner D. Farr
6 https://israelpalestina.nl/israel-2/militair/bewapening/nucleair/
7 https://www.newyorker.com/news/news-desk/how-trump-and-three-other-us-presidents-protected-israels-worst-kept-secret-its-nuclear-arsenal, 18/06/2018
8 (The New Yorker, 18/06/2018) Ook: Avner Cohen: U.S. Administrations have been reluctant to give up entirely on the possibility of ridding the region of nuclear weapons if Israel were to reach a comprehensive peace agreement with its neighbors, including Iran.
9 FAS, Federation of American Scientists, 08/01/2007
10 Israel and WMD: Incentives and Capabilities. FOI-R– 1734 –SE ISSN 1650-1942. NBC Defence User report. December 2005
11 https://www.timesofisrael.com/germany-approves-controversial-submarine-deal-with-israel/
12 https://nationalinterest.org/blog/buzz/israel-has-submarines-armed-weapons-could-kill-millions-people-73006 The National Interest, 29 september 2019
13 http://www.spiegel.de/international/world/israel-deploys-nuclear-weapons-on-german-submarines-a-836671.html 3 juni 2012