Private sector, agricultuur/landbouw

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 23 januari 2020

View of an agricultural aircraft, in Hevel Lakhish, Southern Israel. Agricultural aircrafts are used for aerial application of pesticides or fertilizers. July 13, 2014. Photo by Moshe Shai/FLASH90

Inleidende opmerking

In dit artikel komen eerst de kenmerken van de Israëlische economie en de pijlers van de Israëlische economie in telegramstijl aan de orde. Daarna volgt een schets van de landbouwsector (ook wel: agricultuur), met als aandachtspunten de relaties met de bezetting van de Palestijnse gebieden en met de Israëlische technologiesector.

Binnenkort volgen hier ook korte artikelen over de sectoren
A gas en olie;
B wapenproductie;
C diamantindustrie;
D toerisme.

I De voorgeschiedenis van de Israëlische economie

1 Vanaf ongeveer 1920 is er in joods-Palestina/Israël een collectieve economie opgebouwd gestuurd door Arbeiderspartij en vakbeweging Histadroet.
2 Eind jaren ’80 werd een proces van privatisering ingezet.
3 Mede dankzij het Osloproces (vanaf 1990) openden zich de westerse goederen- en kapitaalmarkten.
4 De opening naar de Arabische markten is niet gelukt.

II De kenmerken van de Israëlische economie

1 Grote verwevenheid van politiek, legertop en grote bedrijven.
2 Bezette Gazastrook, Westelijke Jordaanoever, fungeren als proeftuinen voor veiligheids- en wapensystemen (‘combat proven’).1
3 Defensiesector werkt als motor voor innovatie en vermarkting: ‘start-ups’.
4 Extreme verschillen tussen rijk en arm (ook binnen het joodse bevolkingssegment).
5 Kartelvorming; kleine groep oligarchen.
6 (Staats-) monopolies: gas, cement, tankstations, personenvervoer.
7 Greep op de watervoorraden in en rondom ‘groot-Israël’.
8 Corruptie, ook op politiek niveau.

III De pijlers van de Israëlische economie:

1 Voorkeursbehandeling op Europese markt.
2 Goede toegang tot Angelsaksische kapitaalmarkten.
3 Zeer korte lijnen tussen top van politiek, leger en bedrijfsleven.
4 Energieonafhankelijkheid, met name door gaswinning.
5 Verwerking van ruwe diamanten.
6 Export wapens, inclusief ‘homeland security’.
7 Agricultuur, m.n. irrigatie, kunstmest, hightech-toepassingen.
8 Toerisme.

IV Landbouw, technologie en de relatie met de bezetting

Landbouw ‘leunt’ op bezetting

De landbouwsector is belangrijk voor Israël, vanwege de export, de waterschaarste en de binnenlandse vraag in dit land dat weinig handel drijft met de landen in zijn directe omgeving. Specialisaties zijn vooral irrigatietechnieken, gewasbescherming, kunstmest, hergebruik van water en ontzilting. De export van technologie op deze gebieden ondersteunt ook de politieke contacten met minder ontwikkelde landen en is imago-technisch interessant: voedsel, schoon water, ‘groen’.2 Het succes van de Israëlische landbouw heeft veel te maken met de verdrijving van Palestijnen van landbouwgronden en het controleren van Palestijnse export ten gunste van de Israëlische (‘de-development’). Een andere ‘succesfactor’ is de integratie van militaire technologie in landbouwtoepassingen. Dit versterkt de relatie landbouw-bezetting. Om die reden is voor onderstaand artikel vooral gebruik gemaakt van een recent rapport van de organisatie Who Profits.

Het rapport: https://whoprofits.org/wp-content/uploads/2020/01/Agribusiness-as-Usual-2020.pdf. Publicatie van: www.whoprofits.org. Bespreking van dit rapport: https://electronicintifada.net/blogs/maureen-clare-murphy/israeli-agritech-profits-military-occupation.

Landbouw: symbiose militaire kennis en niet-militaire export

De Israëlische landbouw maakt gebruik van iets waar Israël zeer ver in is, als gevolg van zijn vele oorlogen, zijn bijna vijftig jaar ervaring met een bezettingsregiem over 4,5 miljoen mensen en zijn bijgevolg relatief zeer grote ‘veiligheidssector’: het overbrengen van militair-technische kennis in commerciële producten voor de niet-militaire markt. Daarnaast profiteert de landbouw, met name die vanuit de joodse nederzettingen in bezet gebied, van de bezetting op zich: goedkope arbeidskrachten, door oorlog verkregen goede grond tegen lage kosten, energie en water tegen lage prijzen.

Een voorbeeld van de symbiose is het ontwikkelen van een ‘intelligent’ irrigatiesysteem op basis van het Iron Dome commando- en controlesysteem (het antiraketsysteem). Of: de bewaking van gewassen met door Israel Aerospace Industries aangepaste militaire drones. In het bovengenoemde rapport stelt Who Profits dat deze symbiose heeft geleid tot het “verder cementeren van het belang dat private bedrijven hebben in de status quo [van de bezetting]”.

Groeisector

In 2015 telde Israël 280 agricultuur bedrijven, waarvan de meesten exporteerden en die jaarlijks ongeveer €80 mln. investeerden. In 2017 waren dat 500 bedrijven met een investeringsvolume van €190 mln.3

Jordaanvallei, kerngebied

De vruchtbare Jordaanvallei met zijn gunstige klimaat en goede wateraanvoer, is het belangrijkste landbouwgebied en staat onder Israëlisch militair bestuur. Veel grond – vroeger in Palestijns bezit en na de oorlog van 1967 tot militair gebied verklaard – werd door Israël in de jaren ’80 in eigendom gegeven aan de World Zionist Organization die het weer heeft geleased aan joodse kolonisten.

Research en energie voor de joodse landbouw

Dit gebied speelt een belangrijke rol in het onderzoek naar bijvoorbeeld medische toepassing van marihuana en ‘intelligente’ irrigatie in wijngaarden, waarin onder meer het R&D-centrum in de illegale nederzetting Ariel participeert.4 Onder meer dadels en olijven worden naar Europa geëxporteerd, vaak onder het etiket ‘Product of Israel’. Zonne-energie speelt in deze regio (en de rest van de bezette Westelijke Jordaanoever) een belangrijke rol bij de groei van de productie en export van landbouwproducten. Het bezettingssysteem heeft echter onder meer tot gevolg dat de Palestijnen hier hebben te maken met een chronisch tekort aan elektriciteit terwijl de prijzen daarvan voor hen de hoogste zijn.5

Contraire ontwikkeling joodse en Palestijnse landbouw

Volgens cijfers van de Wereldbank levert dit gebied, tezamen met de rest van de bezette Westelijke Jordaanoever een aanzienlijke en groeiende bijdrage aan het nationaal product.6 De Palestijnse landbouw maakt echter een negatieve ontwikkeling door, als gevolg van het verlies van de beste landbouwgronden, energieschaarste, hoge prijzen voor elektriciteit, het afsnijden van watertoevoer ten gunste van joodse nederzettingen en andere discriminerende maatregelen.7 Het gevolg is, niet alleen het wegtrekken van Palestijnen naar de overvolle steden in bezet gebied (de ‘concentratiegebieden’) jaar ook het noodgedwongen werken in joodse nederzettingen onder slechte omstandigheden, ook door kinderen.8

Hoogvlakte van Golan

De Hoogvlakte werd in de oorlog van oorlog van 1967 door Israël op Syrië veroverd. Enkele honderden Syrische dorpen werden verwoest en geleidelijk vervangen door joodse nederzettingen. De kolonisten hebben controle over 95% van de grond. De landbouw vanuit deze nederzettingen geniet in grote lijnen dezelfde discriminerende voordelen ten opzichte van de landbouw door de nog overgebleven bevolking, als in de Jordaanvallei.9 Zij betalen bijvoorbeeld aanzienlijk veel meer voor water dan de joodse nieuwkomers.10

Gazastrook: rampgebied

Landbouw. De landbouw in de Gazastrook is vanaf de Blokkade door Israël in 2007 in een neergaande lijn gegaan en heeft inmiddels een dramatisch dieptepunt bereikt.11 Aan de volledige landgrens van het kleine gebied waar bijna twee miljoen Palestijnen dicht op elkaar leven, wordt op ieder geschoten die de grens tot op een niet duidelijk aangegeven punt nadert. Ook landbouwactiviteiten verder het gebied in is riskant als gevolg van het sproeien van chemische stoffen die gewassen aantasten.12 Gebrek aan water, energie en materialen zorgen voor gevaarlijke situatie.
Visserij. Visvangst – een van de weinige voedselbronnen – is gevaarlijk vanwege het met scherp schieten op vissers die kampen met een geregeld veranderende ‘vrije zone’.
Export. De blokkade van de Strook heeft de export en daarmee de economie tot een zeer laag niveau teruggebracht. Regelmatige berichten over incidentele ‘exportvergunningen’ wijzen op een beleid van ‘te weinig, willekeurig en onvoorspelbaar’ en daardoor een belemmering voor de ontwikkeling van zelfs een zeer eenvoudige economie.
Geregelde verwoestingen. De verwoestingen die sinds 2008 tijdens perioden van geweld zijn aangericht vormen samen met het bovenstaande een fatale combinatie voor enigszins toekomstgerichte economische activiteiten.

V Vooraanstaande agricultuurbedrijven (per januari 2020)13

Israëlisch:

  • Deshen Hatzafon
  • Gadot Agro (Merhav Agro)
  • Gat Fertilizers
  • Haifa Chemicals (Haifa Group)
  • Israel Chemicals (ICL Group)
  • Naandan Jain Irrigation
  • Rivulis
  • Roots Sustainable Agricultural Technologies
  • mPrest Systems (ook niet-Israëlische participanten, w.o. New York Power Authority, San Diego Gas & Electric)

Niet-Israëlisch, met betrokkenheid bij bezetting:

  • Bayer AG (The Monsanto Company). (publicly traded German pharmaceutical and life science corporation. In 2018, Bayer acquired The Monsanto Group)
  • Netafim (Mexicaans; minderheidsaandeel bij Kibbutz Hazerim). An Israel-based global provider of irrigation technologies.
  • ADAMA. Volledig Chinese multinational; Israëlische dochter: Adama Makhteshim.

Literatuur:

Over agricultuur:

1. https://whoprofits.org/report/agribusiness-as-usual/ (Who Profits, 01/2020; samenvatting); https://whoprofits.org/wp-content/uploads/2020/01/Agribusiness-as-Usual-2020.pdf (volledig rapport)
2. https://whoprofits.org/report/made-in-israel-agricultural-export-from-occupied-territories/ (Who Profits, 04/2014)
3. Ben-Zoor, Dalit and Priampolsky, Maxim. (2015) The Israeli Agritech Sector. Finance Division, Economics Department, Leumi Bank. http://bit.ly/328h7o8

Over toepassing militaire technologie tbv (o.a.) agricultuur:

4. https://whoprofits.org/company/netafim/
5. https://www.mprest.com/expand-industrial-commercial-iot-solutions
6. Hamushim, The Gaza Laboratory — Protective Edge. http://bit.ly/31bpj5U
7. mPrest Systems and Rafael Advanced Defense Systems, Iron Dome Command and Control Center, on file with Who Profits.
8. mPrest Systems Company Brochure, on file with Who Profits.
9. Netafim, Introducing Netbeat™ – The First Irrigation System with a Brain. http://bit.ly/2q6mNkp
10. Tactical Robotics. Use of the Cormorant UAV in Agriculture. On file with Who Profits.
11. Atzmon Schmayer, Irad, Drones in the Air and Sensors in the Ground: How Israeli Farmers Plan to Feed Billions. Haaretz, 11 October 2018. http://bit.ly/32cqaEv
12. The computer that identifies plant diseases – the Phenomics Consortium invention. Israel Innovation Authority. https://innovationisrael.org.il/en/reportchapter/growing-together
13. Globes correspondent, IAI teams with Brazil’s Santos on precision agriculture drones. Globes, 9 January 2019. http://bit.ly/33qPQNW
14. Headwall, Headwall & Israel Aerospace Industries (IAI) Awarded Contract for High-Endurance Fixed-Wing Hyperspectral Imaging UAV for Wide Area Precision Agriculture. Press Release. 1 August 2019. http://bit.ly/33kuamC

Over de Gazastrook:

16. Schaeffer Omer-Man, Michael. IDF admits spraying herbicides inside the Gaza Strip. +972 Magazine, 28 December 2015. https://www.972mag.com/gaza-israel-herbicides-intl-law/
17. Hass, Amira. Farm warfare: How Israel uses chemicals to kill crops in Gaza. Haaretz, 9 July 2018. https://www.haaretz.com/middle-east-news/palestinians/.premium-farm-warfare-how-israel-uses-chemicals-to-kill-crops-in-gaza-1.6245475
18. Gisha – Legal Center for Freedom of Movement, Gisha files Freedom of Information Application about herbicide spraying practices in and around the Gaza Strip, AP (Tel Aviv) 36043-07-16 Gisha v. Ministry of Defense Freedom of Information Officer et al. 20 July 2016. https://gisha.org/?s=spraying
19. Gisha – Legal Center for Freedom of Movement, Ministry of Defense Answer to FOI. 12 February 2017. https://www.right2info.org/cases/r2i-ministry-of-defense-v.-gisha-legal-center-for-freedom-of-movement
20. Forensic Architecture, Herbicidal Warfare in Gaza. July 2019. http://bit.ly/35txEW0

CITAAT:

Israel is rather a schizoid country with an economy that apes the west in some ways, but structurally is closer to that of the oligarchic capitalism of Russia.” Richard Silverstein, website Tikun Olam, 08/10/2012

Voetnoten

1 See for example Who Profits, Proven Effective: Crowd Control Weapons in the Occupied Palestinian Territories. May 2014. http://bit.ly/2OGTNtW; Cooke, Jonathan. “The Lab”: Israel Tests Weapons, Tactics On Captive Palestinian Population. Special Report. Washington Report on Middle East Affairs, September 2013, p. 16-17. http://bit.ly/2OHvex1; Hamushim, A Lab and a Showroom: The Israeli Military Industries and the Oppression of the Great March of Return in Gaza. June 2018. http://bit.ly/2orHGGv
2 Cutipa-Zorn, Gavriel (2019). Israel, Guatemala, and the agricultural roots of an authoritarian internationalism. Cultural Dynamics, 31(4), 350-364.
3 Shvadron, Dror. Israeli Agri-tech and Indian. Agricultural Challenges: Recommendations for an Updated Governmental Policy (Hebrew). Milken Innovation Center, September 2018. http://bit.ly/31bkdq2
4 The 29th Conference: Judea and Samaria Research: A Scientific InterdisciplinaryConference (Hebrew). Ariel University, June 2019. http://bit.ly/31eqDVL
5 Who Profits, Greenwashing the Occupation: The Solar Energy Industry and the Israeli Occupation. February 2017. http://bit.ly/2SFCcVb
6 World Bank, West Bank and Gaza: Area C and the Future of the Palestinian Economy, Report No. AUS2922, 2 October 2013. http://bit.ly/32cdAoL
7 Human Rights Watch, OCCUPATION, INC. How Settlement Businesses Contribute toIsrael’s Violations of Palestinian Rights. January 2016. http://bit.ly/2M7vh3j
8 Human Rights Watch, Ripe for Abuse: Palestinian Child Labor in Israeli Agricultural Settlements in the West Bank. April 2015. http://bit.ly/2MaqcHK
9 Al-Marsad Arab Human Rights Center in Golan Heights, Forgotten Occupation- Life in the Syrian Golan after 50 Years of Israeli Occupation. March 2018. http://bit.ly/32bv58X
10 Al-Marsad Arab Human Rights Center in Golan Heights, Human Rights Violations Committed by the State of Israel in the Occupied Syrian Golan. Submission to the United Nations Universal Periodic Review of The State of Israel, Twenty-Ninth Session of the UPR Human Rights Council, January-February 2018. http://bit.ly/2nExARZ
11 United Nations, Gaza Ten Years Later. United Nations Country Team in the occupied Palestinian territory. July 2017. http://bit.ly/2INCAeC
12 Al Mezan Center for Human Rights, Briefing Paper: Effects of Aerial Spraying on Farmlands in the Gaza Strip. February 2018. http://bit.ly/33mFyyv
13 https://whoprofits.org/wp-content/uploads/2020/01/Agribusiness-as-Usual-2020.pdf