Chronologie Jordanië

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 3 juli 2020

Jaar/tijdvak Gebeurtenis Toelichting
1516-1918 Huidig Jordanië deel van Ottomaanse Rijk
1914-1918 1e Wereldoorlog. In het Midden-Oosten staan tegenover elkaar het Ottomaanse Rijk, gesteund door Duitsland vs. Frankrijk en Groot-Brittannië Frankrijk en Groot-Brittannië zijn koloniale grootmachten met grote belangen in het Midden-Oosten
1915 Afspraken Faysal Hoessein-McMahon: verdrijven Ottomanen door Hoessein (Hashemiet) leidt tot tegenprestatie In ruil werkt Groot-Brittannië mee aan Arabische staat, waarin o.m. Syrië, Palestina
1916-1918 Great Arab Revolt: opstand Arabische gebieden tegen Ottomaanse heersers Het Arabische leger overwint Ottomanen
1916 Geheime afspraken Frankrijk/Groot-Brittannië: Sykes-Picot overeenkomst. In strijd met afspraken met Hoessein Palestina/Jordanië gaat naar Groot-Brittannië, Syrië naar Frankrijk
1918 Einde Eerste Wereldoorlog. Einde Ottomaanse Rijk
1918 Engelse troepen nemen huidig Israël/Jordanië (excl. Golanhoogte) in Fransen installeren zich in Syrië
1918-1920 Beloofde Arabische staat komt niet tot stand door verraad Britten en Fransen
1920 Conferentie San Remo wijst Palestina (incl. huidig Jordanië) toe aan Britse invloedssfeer
November 1920 Fransen dwingen Faysal Hoessein (het toegezegde) Syrië op te geven Abdullah Hoessein op punt om de Fransen aan te vallen
April 1921 Britten installeren Abdullah aan het hoofd van emiraat Transjordanië Deels genoegdoening voor verraad in 19161Transjordan and Israel: Examining the Foundations of a Special Relationship. Tamim K. Kashgari. Inquiries Journal 2011, Vol. 3 No. 03
Begin 1922 Engeland scheidt Palestina en Transjordanië
24/07/1922 Palestina (incl. Transjordanië) onder Brits VN-mandaat (sloot aan bij Sykes-Picot)
Sept. 1922 Engelsen sluiten Transjordanië voor joodse immigratie
16/09/1922 Groot-Brittannië deelt Volkenbond mee dat Balfour Verklaring niet Transjordanië betreft Gaat om toezegging ‘joods tehuis’ in Palestina
25/05/1923 Transjordanië in beperkte mate zelfbestuur Onder ‘emir’ Abdullah I
1924 In dit jaar accepteerde de Hoge Moslim Raad van Palestina de Hashemieten als de hoeders (custodians) van het Al-Aqsa complex Sindsdien wordt deze taak vervuld door het koningshuis van Jordanië
1928 Brits-Transjordaans verdrag: jordanië formeel onafhankelijk Greep Groot-Brittannië op militaire, fin., buitenlandse zaken
Maart 1946 Verdrag van Londen: Emiraat Transjordanië wordt Hashemitische Koninkrijk Transjordanië Mandaat Volkenbond op verzoek Groot-Brittannië beëindigd. Emir Abdullah wordt koning
1948-1949 Oorlog tussen Israël en (Arabische landen). Koningshuis Jordanië in dubbelrol Tijdens oorlog contact Jordanië met joodse leiders
1948-1949 Palestijnse vluchtelingen: 400.000 naar WJO+O.-Jeruzalem, 100.000 n. huidig Jordanië
Dec. 1948 Westelijke Jordaanoever (WJO) inclusief Oost-Jeruzalem onder bestuur Jordanië Jericho Conferentie
1950 Jordanië annexeert WJO+Oost-Jeruzalem; de Rotskoepel en andere heiligdommen komen onder gezag koning Abdullah Groot-Brittannië erkent annexatie
20/03/1950 1e infiltratie Israëlisch leger in Jordanië; wraak voor Palestijnen die bezittingen komen ophalen Aantal infiltraties door Israël loopt geleidelijk op tot ca. 14 per week2J.Bagott Glubb in “A Soldier with the Arabs” (1957)
1951 Koning Abdullah vermoord door Palestijn. Opgevolgd door Abdullah II (Hoessein) Wraak voor collaboratie met zionisten in 1948
14/10/1953 Aanval Israëlisch leger op dorp Qibya/Jord. Commandant Unit 101: Ariel Sharon 70 doden, meest vrouwen en kinderen3J.Bagott Glubb in “A Soldier with the Arabs” (1957)
1e helft 1967 Hoessein sluit pact met Egypte/Syrië uit vrees dat anders PLO zijn regiem beëindigt Jordanië balanceert tussen Israël/VS en Egypte/Syrië
Juni 1967 tot heden Israëlisch leger bezet WJO inclusief Jeruzalem in oorlog met Egypte, Syrië, Jordanië en Irak 250.000 tot 300.000 Palestijnen vluchten over Jordaan naar huidig Jordanië
1967 en daarna Aandeel Palestijnen in Jordanië groeide naar 60-70% van totaal. Lange tijd fictie: 49%. Koningshuis bewaart evenwicht Stabiliteit op basis verdeling macht tussen Palestijnen en ‘Bedoeïnen’
Vanaf 1967 Hoessein geholpen door VS/Gr.-Br., bedreigd door PLO, voert geheim overleg met Israël Jordanië blijft (tot 1994) officieel in staat van oorlog met Israël
21/03/1968 Israël valt Palestijns kamp Karameh aan; leidt verliezen tegen PLO+leger Jordanië Kern van Palestijnse verzet zat toen in Jordanië
Juni en aug. 1968 Israël neemt wraak met zware aanvallen op Irbid (juni) en As-Salt (augustus)
1970 Toenemend geweld tussen PLO en leger Jordanië. Na terreuractie van Palestijnse PFLP in sept. wordt PLO verslagen ‘Zwarte september’. PLO-strijders naar Libanon
1973 Oktoberoorlog: rustig aan Isr.-Jord. grens
Oktober 1974 Arabische Liga incl. Jordanië, erkent PLO als enige vertegenwoordiger Palestijnse volk. Jordanië verklaart nimmer een federatie te zullen aangaan met een Pal. staat Jordanië stelt zich niet meer op als vertegenwoordiger van de Palestijnen WJO en O.-Jeruzalem
Mei 1977 Likoed regering: kolonisatie O.-Jeruzalem en WJO krijgt bredere politieke aandacht. ‘WJO’ wordt ‘Judea en Samaria’ ‘Transfer’ Palestijnen naar Jordanië (ook wel: Jordaanse optie) in discussie4Yitzhak Shamir in 1982: “reduced to its true proportions, the problem is clearly not the lack of a homeland for the Palestinian Arabs. That homeland is Trans-Jordan, or Eastern Palestine (…)” Daniel Pipes in: https://www.commentarymagazine.com/articles/daniel-pipes/is-jordan-palestine/
Juli 1977 Carter (VS), Sadat (Eg.) bespreken met Hoessein mogelijkheid van een relatie tussen Jordanië en een Palestijnse ‘entiteit’ Arafat (PLO) is tegen
Eind 1977-1984 Geen contacten tussen Jordanië en Israël. Hoessein vreest Jordaanse Optie ‘Jordanië is de Palestijnse staat’, populairder in Israël
1980 Israël annexeert Jeruzalem
1984-1985 Hoessein zoekt toenadering tot PLO, met oog op Palestijnse Jordaniërs Wil legitimatie van zijn regiem vergroten
Dec.1987-dec. 1989 1e Palestijnse volksopstand. Toenadering Hoessein door Palestijnse ‘straat’ afgewezen PLO verrast door opstand maar past zich aan.
1988 Jordanië draagt zijn aanspraken op de WJO over aan de Palestijnen Arabische Liga had PLO en Arafat ‘opgewaardeerd’
1990-1991 Jordanië koos de kant van Irak in de Golfoorlog. VS straft Jordanië economisch Ca. 250.000 vluchtelingen arriveerden uit Koeweit
Jaren ‘90 Onvrede met regiem vooral vertolkt door Moslim Broederschap; burgerrechten
ingeperkt, kiesstelsel aangepast
Steden raken ondervertegenwoordigd (veel Palestijnen)5http://www.palestina-komitee.nl/nieuws/330 Verandering komt eraan? – De ‘Arabische revolte’ in Jordanië. Egbert Harmsen, 07/02/2011
Oktober 1994 Jordaans-Israëlisch vredesverdrag. Jordanië erkent Israël als staat (niet als ‘joodse’ staat) Achtergrond: in 1993 zijn de Oslo Akkoorden gesloten
Mei 1997 Spanningen rond de (vrij vage) afspraken in het vredesverdrag over waterverdeling Reeds kort na 1994 onvrede (Israël beheerst de toevoer)
Februari 1999 Koning Hussein overlijdt. Zijn zoon volgt hem op, Abdullah II De opvolger krijgt te maken met afkeer van het vredesverdrag met Israël en de band met de VS
Maart 1999 Spanning rond water. Jordanië legt zich neer bij voor Israël zeer gunstige afspraken Waterprobleem bedreigt in Jordanië de stabiliteit
Vanaf 2000 VS zijn zeer actief bij opbouw Jordaanse inlichtingendienst; nauwe band met CIA Government Intelligence Directorate
2000-2004 Jordanië trekt zijn ambassadeur terug uit Israël uit protest tegen militair geweld Van 2000 tot 2005: in WJO 2e Palestijnse volksopstand
September 2002 Jordanië en Israël sluiten overeenkomst om water te pompen van de Rode Zee naar de in problemen verkerende Dode Zee.
Ca. 2000-heden Chronisch probleem: Jordaanse economie kwetsbaar voor externe crises; koning balanceert tussen min of meer tribale Bedoeïnen en ‘politieke’ Palestijnen Tussen 1946 en 2011 heeft de Koning 60 premiers ontslagen en vervangen. Bedoeïenen chronisch bevoordeeld in Kiessysteem
2003-2004 Onder Abdullah II inspanning Palestijnen en Bedoeïenen verenigen op nationale waarden Het ‘Jordania First’ project
09/11/2005 Bomaanslag door Al-Qaïda op drie hotels: populair bij veiligheidsdiensten VS, Israël
2011 De koning waarschuwt tegen ‘sluipende Jordaanse optie’ door kolonisatie WJO. Signaal: Pal. staat nauwelijks meer mogelijk ‘Federatie’ Jord./Pal. staat zou ‘second best’ zijn
2011-2020 Jordanië zwaar getroffen door burgeroorlog in Syrië, zowel economisch als door komst vluchtelingen
Jan. 2020 Noble Energy (VS) levert gas uit Israëlisch Leviathan veld; $10 mrd overeenkomst voor 15 jaar Veel weerstand in Jordanië tegen gas ‘van de vijand’
2020 Koning van Jordanië verzet zich hevig tegen annexatieplan regering Netanyhu/Gantz Grootste angst: ‘Jordaanse optie’ na annexatie