Pré-ottomaans

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 10 april 2012

Samenvatting

Palestina was tussen 3000 en 1500 voor Christus bewoond door Kanaänieten, later Phoeniciërs genoemd. Na 1200 vallen de Filistijnen en Hebreeërs binnen. Rond 1000 verslaan de Hebreeërs de Filistijnen en Kanaänieten onder aanvoerder Saul. Saul wordt opgevolgd door de koningen David en Salomo. Onder de Assyriërs in de 8e eeuw en de Babyloniërs in de 6e eeuw, vinden deportaties en volksvermengingen plaats. Onder de Perzen in 539, kan de gedeporteerde joodse elite weer terugkeren. Dan wordt de Tora (op schrift gesteld in Babylon) in Jeruzalem breder toegankelijk.
Na een korte periode van joodse onafhankelijkheid wordt “Palestina” van 63 vóór tot 638 na Christus deel van het Romeinse en later Oost-Romeinse rijk. Veel joden werden verdreven of emigreerden om economische redenen. Sindsdien woonde de meerderheid buiten Palestina. In de zevende eeuw na Christus kwam Palestina in de invloedssfeer van islamitische heersers. Van 1516-1918 was Palestina deel van het Ottomaanse Rijk. In 1918 kwam Palestina onder Brits gezag, tot 1948.
“Het Heilige Land” en het “Joodse Volk” spelen een belangrijke rol in de joodse en in de christelijke godsdienst. De historicus Shlomo Sand heeft de stelling geponeerd dat in de 7e en 8e eeuw de toenmalige joodse bevolking van het gebied “Palestina” in meerderheid overgegaan is tot de islam. De meningen hierover zijn verdeeld.

 

PALESTINA IN DE PRÉ-OTTOMAANSE TIJD

Vóórchristelijke tijden

Het gebied dat later “Palestina” werd genoemd (naar de “Filistijnen”) was tussen 3000 en 1500 voor Christus bewoond door de Kanaänieten, een hoogontwikkeld volk dat door de Grieken later Phoeniciërs werd genoemd. Een recente archeologische vondst bij Aleppo wijst erop dat “Palestina” al in de elfde eeuw voor Christus in dit gebied in gebruik was als geografische aanduiding. Na 1200 vallen de Filistijnen en Hebreeërs (of: Habiru, bestaande uit Judeeërs en Israëlieten) binnen. De Filistijnen stichtten stadsstaten ten zuiden van het gebied dat bewoond werd door de Kanaänieten/Phoeniciërs. Circa 1010 voor Christus verslaan de Hebreeërs de Filistijnen en Kanaänieten onder aanvoerder Saul die zich sindsdien koning noemde. Saul wordt opgevolgd door David en Salomo: circa 1000 tot 926.

Het grotere Midden-Oosten, volgens Herodotes, ca. 450 v. Chr. Klik op afbeelding om te vergroten. Bron: www.bible.ca

In dat laatste jaar wordt het koninkrijk gesplitst in de koninkrijken Israël, hoofdstad Sichem en Judea, hoofdstad Jeruzalem (in die tijd een verlaten, onbewoonde plaats met een lange voorgeschiedenis). Diverse veroveraars zorgen voor deportaties naar elders en vervanging van delen van de oorspronkelijke bevolking. Zulke overheersers waren de Assyriërs in de 8e eeuw en de Babyloniërs in de 6e eeuw (vanuit Babylon). Onder weer nieuwe veroveraars, zoals de Perzen in 539 voor Christus, kan de gedeporteerde joodse elite weer terugkeren. Dan wordt de Tora (op schrift gesteld in Babylon) in Jeruzalem breder toegankelijk.

Vanaf “Rome”

Na een korte periode van joodse onafhankelijkheid wordt “Palestina” van 63 vóór tot 638 na Christus deel van het Romeinse en later Oost-Romeinse rijk. Na joodse opstanden (zeer bekend is de verwoesting van de Tempel in 70 na Christus door de Romeinen) werden kort na 130 na Christus veel joden verdreven of emigreerden naar elders om economische redenen. Sindsdien woonde de meerderheid buiten Palestina. Door de islamitische expansie in de zevende eeuw na Christus kwam Palestina eeuwenlang in de invloedssfeer van islamitische heersers in achtereenvolgens Damascus, Bagdad, weer Damascus en Egypte. Bekende dynastieën waren de Ummayaden en de Abassiden. De historicus Shlomo Sand heeft de stelling geponeerd dat de toenmalige joodse bevolking van het gebied “Palestina” in de loop van de 7e en 8e eeuw in meerderheid overgegaan is tot de islam. De meningen hierover zijn verdeeld.

Het Romeinse Rijk in zijn maximale omvang, 117 na Chr. Bron: www.biblestudy.org

Tussen 1097 en 1291 vonden invasies in het gebied plaats vanuit christelijk Europa: de kruistochten. Legers die onder aanvoering stonden van krijgers uit de Europese ridderkaste hebben tijdelijk christelijke enclaves kunnen stichten. Deze staten hielden het generaties lang vol in een vijandelijke omgeving, waartegen voortdurend oorlog werd gevoerd. Zij gingen uiteindelijk ten onder, waarschijnlijk mede of zelfs vooral door de terugkeer van christenen naar Europa. Als gevolg van de Turkse veroveringen kwam Palestina van 1516-1918 onder Ottomaans gezag en werd deel van het Ottomaanse of Osmaanse Rijk. Het islamitisch karakter bleef behouden: de Turken waren al eerder bekeerd tot de Islam. In 1918 kwam Palestina onder Brits gezag.

“Het Heilige land”

Van oudsher hebben “Het Heilige Land” en het “Joodse Volk” een belangrijke rol gespeeld in de joodse en in de christelijke godsdienst. Afgezien van de periode van de kruistochten speelde dat zich af binnen het domein van de godsdienst en niet binnen dat van de politiek. Vanaf het einde van de negentiende eeuw heeft zich daarnaast een nieuwe ontwikkeling voorgedaan, allereerst in Europa: het moderne, aanvankelijk seculiere, zionisme. In het moderne zionisme en in de hedendaagse Israëlische maatschappij maar ook voor de legitimering van de joodse staat en zijn wetten en voor de “opbouw” van de Israëlische identiteit, is de geschiedenis vanaf het late tweede millennium voor Christus, van essentieel belang. Daarbij zijn complexe mengvormen ontstaan van mythen, (interpretatie van) historische feiten, religieuze opvattingen en tradities en het politiek instrumentaliseren van deze elementen. Het christelijk zionisme met zijn religieuze en “historische” onderbouwing vormt daarbinnen een apart hoofdstuk.

 

Literatuursuggesties:

1. Smith, Charles D. Palestine and the Arab-Israeli Conflict. A History with Documents. Boston/NY, Bedford/St. Martin’s, 7e ed., 2010.

2. Kimmerling, Baruch. The Invention and Decline of Israeliness. The Univ. of California Press, Berkeley/L.A., 2005 (paperback ed.). Met name hoofdstuk 1: The Mythological-Historical Origins of the Israeli State.

Zoektermen:

1. Kimmerling Masada

2. Netanyahu Masada

3. archeology King David

4. Roman empire Jews

CITAAT:

“In Israel, even more than in any other society, the past, present, and future are intermingled; collective memory is considered objective history, and history is a powerful weapon, used both in domestic struggles and external conflicts.” Baruch Kimmerling, “The Invention …”, blz. 16.