Deze tijdlijn toont de politieke positie die Nederland vanaf 1917 tot heden heeft ingenomen ten aanzien van Palestina en Israël. In de periode 1917 tot 1947 houdt Nederland zich overigens voornamelijk afzijdig van de problemen in Palestina, die vooral worden gezien als een kwestie binnen het Britse koloniale imperium. Er zijn voor dit overzicht een viertal publicaties geraadpleegd, van Peter Malcontent, Egbert Harmsen, Jan Dirk Snel, Frans Peeters en daarnaast enkele aanvullende bronnen. De precieze formuleringen zijn voor rekening van de auteur van dit overzicht
Publicaties:
Peter Malcontent. ‘Nederland, Israël & Palestina/Een open zenuw.’ Boom, Amsterdam. 2018
Egbert Harmsen. ‘De VVD en de kwestie Israël-Palestina sinds ‘Oslo’ (1993). Een inventarisatie van standpunten’. Stichting Palestina Publicaties, Amsterdam: 2016.
Jan Dirk Snel. ‘Nederland en de band met Israël Sympathie voor een jonge staat’. Historisch Nieuwsblad, mei 2008.
Frans Peeters. ‘Gezworen vrienden. Het geheime bondgenootschap tussen Nederland en Israël’. Amsterdam/Antwerpen, L.J. Veen: 1997.
Jacob Israel de Haan, Nederlandse zionist-met-twijfels werd door zionistische strijdgroep Hagana vermoord. Het geeft de spanningen aan binnen de vroege zionistische gemeenschap in Palestina.
| Jaar/datum | Gebeurtenis |
|---|---|
| 1917 | Met de Balfour-verklaring belooft Groot-Brittannië een joods ‘tehuis’ in Palestina |
| April 1918 | Senator Kol vraagt regering joodse kolonisatie van Palestina te bevorderen |
| Juni 1924 | ‘Afvallige zionist’ Jacob Israël de Haan in opdracht van Hagana vermoord |
| 1938 | Joden vluchten uit Duitsland; NSB-Kamerleden vragen regering joods tehuis in Palestina of Suriname |
| Februai 1947 | VN stelt Special Committee on Palestine in (UNSCOP); Nederland is lid |
| 29/11/1947 | Nederland stemt voor VN-verdelingsplan Palestina (joden, Palestijnen) |
| 14/05/1948 | Staat Israël uitgeroepen. Brits mandaat eindigt. Oorlog volgt: ruim 700.000 Palestijnen ontheemd en stateloos |
| Augustus 1948 tot heden | Deelname aan VN-vredesmissies. O.a.1Volledig: https://puc.overheid.nl/mrt/doc/PUC_293825_11/1/ UNTSO (wapenstilstanden in het Midden-Oosten), Nederlandse deelname vanaf 1948; UNIFIL vanaf 1979 (grens Israël/Libanon); UNDOF vanaf oorlog 1973 (Golan hoogvlakte). |
| 1948 | Nederland erkent Israël (nog) niet uit vrees reacties moslims in Ned.-Indië |
| Zomer 1948 | Schrijvers, dichters, studenten en hoogleraren (UvA) pleiten voor erkenning Israël. NIPO: 54% bevolking voor erkenning, vooral sociaaldemocraten en communisten i.t.t. katholieken en protestanten |
| 1948 | Kerkorde Nederlands-Hervormde Kerk legt ‘het gesprek met Israël’ vast |
| 1948 – ca. ‘67 | In Nederland (en internationaal) zijn Palestijnse vluchtelingen een ‘humanitair’ probleem. In jaren ’60 ontwikkeling naar ‘politiek probleem’ |
| 29/01/1949 | De facto-erkenning Israël door Nederland |
| 16/01/1950 | Erkenning de jure van Israël door Nederland |
| Jaren ‘50/‘70 | PvdA-leiders (Drees, Den Uyl, e.a.) sterk bepalend in pro-Israëlpolitiek |
| Vanaf 1952 | Geregeld worden wapens via Nederland naar Israël doorgevoerd |
| 1953 | Stalin wijst Israëlische gezant uit; Nederland behartigt Israëlische belangen |
| 1956 | Suezoorlog: geheime wapenleveranties via Nederland aan Israël |
| Jaren ’60 | Ontzuiling zet in. Invloed christelijke Kerken loopt terug; ‘nooit meer Auschwitz’. CDA-leiders profileren zich als pro-Israël |
| 1962-1965 | 2e Vaticaans Concilie (ook Ned. Kerk): veel begrip voor de Joodse staat |
| 1965 | Publicatie Pressers ‘Ondergang’. Omslag in denken over joden en ‘schuld’ |
| 1967 | Frans wapenembargo tegen Israël. Via Nederland wapenonderdelen |
| 06/1967 | ‘Zesdaagse oorlog’: geheime wapenleveranties door Nederland aan Isr. PvdA-leider Den Uyl spreekt pro-Israël demonstratie toe in Amsterdam |
| 1967 – begin jaren ’70 | Tienduizenden Nederlandse jongeren gingen na middelbare school een jaar in een kibboets werken |
| 1967 | Ned. interpreteert resolutie VN 242 zoals Israël: niet per se álle (de) veroverde gebieden opgeven |
| 1967 | Nederland onder int. druk: ‘bezetting in strijd met internationaal recht’ |
| 1969/1970 | Luns (BZ) wijst voorstel PSP (binationale staat) en suggestie PvdA (Palestijnse staat op Westoever) af: geen recht op zelfbeschikking |
| 1970 | NH Kerk publiceert ‘handreiking’: erkent relatie tussen volk en land (Israël) |
| V.a. jaren ’70 | Bron pro-Israëlbeleid niet meer regering maar 2e Kamer |
| 1971 | Nederland in VN tegen resolutie voor zelfbeschikkingsrecht Palestijnen |
| Mei 1971 | Nederland (Luns) remt Europese Politieke Samenwerking (EPS) met name in verband met Transatlantische relatie. Idem: opvolger Schmelzer |
| 8 december 1972 | EEG/Nederland voor VN-resolutie 2949: “eerbiediging rechten Palestijnen noodzakelijk voor vrede” |
| 6-25 oktober 1973 | ‘Oktoberoorlog’: in ‘t geheim wapens naar Isr. Daarmee EPS gesaboteerd |
| Oktober 1973 | Vredeling (minister v. Defensie) neemt deel aan pro-Israël manifestatie |
| 1973/1974 | Arabische olieboycot van Nederland |
| November 1973 | Regering introduceert ‘evenwichtige politiek’, onder druk EEG |
| Najaar 1973 | Ned. regering noemt voor het eerst: ‘de legitieme rechten van Palestijnen’ |
| December 1973 | Nederland tegenstribbelend akkoord met Euro-Arabische Dialoog; partners zijn EEG en Arabische Liga |
| 1974 | Van der Stoel (PvdA, BZ) op de rem ten aanzien van de term ‘het Palestijnse volk’ en suggestie ‘Palestijnse staat’ en PLO als waarnemer bij VN |
| 1975 | Officiële relatie EEG-PLO in het kader Euro-Arabische Dialoog |
| 1977–1979 | Nederlandse politiek minder eenzijdig, vanwege: druk Frankrijk, aantreden Likoed regering (‘77), schijnbeloften Israël in Camp David overleg, nederzettingenpolitiek, deelname aan UNIFIL in Libanon |
| 1979 | 2e Kamer neemt nipt motie van D66 aan: ‘niet langer (als laatste in EEG) contacten met de PLO uit de weg gaan’ |
| 13/06/1980 | Doorbraak: Verklaring van Venetië (EEG): afstand van Israëlische politiek (nederzettingen, Palestijnse staat), Palestijns recht op zelfbeschikking |
| 1980 | Nederlandse ambassade onder druk (Arabische sancties) naar Tel Aviv |
| September 1982 | Massamoord Sabra/Chatilla (Libanon) geeft schok in Nederland. Populariteit Israël daalt, die van Palestijnen stijgt nauwelijks |
| Januari 1983 | Motie CDA: minister BZ moet actief contact leggen met PLO |
| 1988 | Enquête: nog slechts 30% Nederlanders ‘identificeert zich met Israël’ |
| Eind jaren ’80 – jaren ’90 | Op BZ houden Van den Broek en Kooijmans evenwicht vast (verklaring van Venetië); in ambtelijke top vertegenwoordigt van Dam het evenwicht |
| Februari 1989 | Van den Broek (BZ) aan 2e Kamer: op regeringsniveau contact met PLO |
| 1991 | VS valt Irak aan. Ned. levert Israël eenheid Patriot-luchtafweerraketten |
| 1991/1992 | Oslo I overleg; Europa wordt ‘bankier van ‘Oslo’ |
| November 1993 | De wapenleveranties tijdens oorlog van 1973 worden bekend. Min. van Defensie handelde buiten medeweten van premier en min. van BZ. |
| 1995 | Associatieverdrag EU-Israël (inwerkingtreding 01/07/2000) |
| 1995–1996 | Kabinetten ‘Paars’. CDA ernstig verzwakt uit verkiezingen. Kok (premier) en van Mierlo (BZ) weerstaan pro-Israël druk Tweede Kamer. Toch uiteindelijk: weinig ruimte om met EG mee te gaan in evenwichtig beleid |
| Vanaf 2000 | Ook van Aartsen (VVD, BZ) uiteindelijk door Tweede Kamer geremd |
| December 2001 | Nederland stopt project haven-Gaza na twee verwoestingen door Israël, zonder sancties tegen Israël |
| Vanaf 2002 | Kabinetten Balkenende. Beleid sterk pro-Israël. Afkalvende identificatie met Israël onder bevolking zet door |
| September 2003 | EG zet mede op initiatief Nederland Hamas op ‘terrorismelijst’ |
| November 2005 | Tweede Kamer draagt minister Bot op te bevorderen dat Hamas niet aan Palestijnse verkiezingen deel mag nemen. De missie slaagt niet |
| Januari 2006 | Hamas wint Palestijnse verkiezingen en vormt regering van de Palestijnse Autoriteit. Nederland verbreekt als eerste de betrekkingen met de PA |
| 2009 | Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) wordt geïntegreerd in Europese Unie (‘pijler van’) |
| Juni 2013 | Buitenlandwoordvoerder CDA (Omtzigt) sluit gezamenlijke EU-sancties niet (meer) uit bij nog meer nederzettingen (herhaald in november 2014) |
| November 2014 | Koenders (min. BZ): erkenning Palestijnse staat, ‘tijd niet rijp’. Maar niet uitgesloten: vóór tussen twee partijen overeengekomen 2-statenoplossing |
| 29/11/2016 | 2e Kamer (71 tegen 76 stemmen) tegen erkenning Palestina als staat |