Israël verkiezingen

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 28 mei 2020

Gantz, Netanyahu; roulerend premier vanaf mei 2020

Tijdlijn verkiezingen in Israël. 1949 – 2020

Jaar Toelichting
19491In de tijd van de Yishuv vonden verkiezingen plaats in 1920, 1923, 1925, 1931 en 1944. Winnaar: Mapai. 25 januari. Eerste verkiezingen in Israël. Vanaf mei 1948 was het land bestuurd door een overgangsbewind, gerekruteerd uit het Joods Agentschap en het Joods nationaal Congres.
1951 W: Mapai. Ben-Goerion en Moshe Sharett losten elkaar af als premier.
1955 W: Mapai. Ben Goerion trad weer aan. Stabiele periode.
1959 W: Mapai. Ben-Goerion tot 1961. Begin van de Lavon affaire. Opkomst Heroet.
1961 W: Mapai. Levi Eshkol leider Mapai. Samengaan met Liberale Partij maakt Heroet sterker. Lavon Affaire ziekt door.
1965 W: ‘Alignment’2Arbeidspartij, Mapai en twee linkse partijtjes. 45 zetels; 26 voor Gahal (Heroet+Liberale Partij). Rafi (Ben-Goerion) 10 zetels. Arabische stemmen hergroeperen zich. Golda Meir premier.
(1967) (Grote overwinning in zesdaagse oorlog.)
1969 W: ‘Alignment’, 56 zetels, grootste aantal ooit. Golda Meir blijft premier.
1973 W: ‘Alignment’, 51 zetels, Likoed 39. Uitgestelde verkiezingen (31/12) ivm ‘oktoberoorlog’. Nationaal Religieuze Partij (NRP) in regering.
(1974) (Meir stapt op: slechte voorbereiding oorlog ‘73; Rabin opvolger. NRP treedt in oktober toe tot regering, laat regering eind ‘76 vallen: overtreding sabbath)
(1976) (30/03 Demonstraties Israëlische Palestijnen: Landdag. Na ’70 waren Palestijnen in regeringen opgenomen. Toch opkomst onafhankelijke Palestijnse partijen. Arbeidspartij (AP, kern van Alignment) geteisterd door corruptieproblemen.)
1977 W: Likoed/Begin, 43 zetels: ‘the revolution’. Alignment/Peres 32. Hierna 20 jaar m.o.m. evenwicht tussen rechts en links blok.
1981 W: Likoed, 48 zetels. Alignment 47. Sephardische joden schuiven verder naar Likoed. Begin premier, v.a. ’83 Shamir. Sterke polarisatie, aggressieve campagnes.
1984 W: ‘Alignment’ 44 zetels. Likoed 41. Patstelling, regering van ‘nationale eenheid’. Peres/Shamir rouleren als premier. Fascistische Kach-partij wordt verboden.
(1987) (Uitbreken eerste Palestijnse volksopstand; tot ’89 met uitloop tot 1993)
1988 W: Likoed/Shamir, 40 zetels. Alignment/Peres, 39. Start als brede regering Likoed/Alignment. In 1990 gaan Likoed c.s. door. De religieuze partijen breken door als wippartijen tussen Likoed en Alignment/AP.3The Increasingly Right Stuff: Religious Parties in Israel’s Upcoming Election. David Pollock en Tamar Hermann. Washington Institute/FIKRA Forum. 5 september 2019
1992 W: AP/Rabin, 44 zetels. Likoed/Shamir, 32 zetels. Regering met o.a. Shas (religieus). Israël en PLO in Oslo-proces.
(1995) (Rabin vermoord. Peres last vervroegde verkiezingen in tbv voortzetting ‘Oslo’)
1996 W. Knesseth verkiezingen: AP met 34 zetels. Premierverkiezingen (voor het eerst): Netanyahu. Pal. aanslagen helpen Likoed. 91,2% ultra-orthodoxen stemmen voor Netanyahu. 97,5% Palestijnen AP/Peres.
1999 W: ‘One Israel’4Sociaal-democratisch: Arbeidspartij plus twee kleine partijtjes met Barak (die ook de premierverkiezingen won), 26 zetels. Likoed 19 zetels. Bezetting Zuid-Libanon (1982-2000) kostte Likoed stemmen.
(2000) (begin 2e Palestijnse volksopstand (2000-2005) na provocatief bezoek Sharon aan het Al-Aqsacomplex)
2001 Derde en laatste premierverkiezing: Sharon wint van Barak met 62% tegen 38%. One Israel, nog de grootste partij, vormt met Likoed/Sharon eenheidsregering.
2003 W: Likoed/Sharon 38 zetels. AP 19. AP was gespleten geraakt over het geweld waarmee de opstand werd neergeslagen. Toetreden en uittreden uit coalitie door Likoed, AP en vele andere. Sharon (premier) treedt uit en sticht partij Kadima.
(2003/
2006)		 (Sharon neemt het controversiële plan van de AP om de joodse kolonisten uit de Gazastrook terug te trekken over. AP treedt toe tot coalitie rond Sharon. Eind 2005 sticht Sharon nieuwe partij, Kadima. Netanyahu partijleider Likoed. Januari 2006: hersenbloeding Sharon; kort daarna ontheven van premierfunctie.)
2006 W: Kadima/Olmert, 29 zetels, Arbeidspartij 19. Likoed 12. 2006 was de eerste maal dat een grote partij (de AP) de sociaal-economische kwestie in Israël tot belangrijkste verkiezingsthema maakt (i.p.v. veiligheid).
2009 W: Kadima/Livni 28 zetels. Likoed/Netanyahu 27, Israel Beiteinu 15, AP 13, Shas + UTJ (religieus), 16. Netanyahu smeedt coalitieregering. Trend naar het midden, kiezers wisselen makkelijker dan in het verleden tussen links en rechts
(2011) (Omvangrijke protesten tegen het sociaal beleid. Premier Netanyahu weet de politieke discussie weer op veiligheid en gesprekken met de VS te richten)
2013 W: Likoed/Beiteinu 31 zetels, Yesh Atid 19, AP 15, Shas + UTJ 18. Thema’s: Iran, gesprekken met VS, nederzettingen en positie ultra-orthodoxen.
2015 W: Likoed/Netanyahu 30 zetels. Zionist Union 24, Shas + UTJ + Jewish Home (orthodox-nationalistisch) 21, Joint List (Isr. Palestijnen) 13.
2019 (April) W: Likoed/Netanyahu 35 zetels. Blauw&Wit/Gantz 35, Shas + UTJ + URWP (uiterst rechts-religieus) 21, twee Israëlisch-Palestijnse partijen 10. Dienstplicht voor ultra-orthodoxen wordt struikelblok.
2019 (September) W: Blauw&Wit/Gantz 33 zetels. Likoed 32, Joint List (Pal.) 13. Struikelblokken: 1 Aanklachten tegen Netanyahu. 2 Israel Beiteinu en religieuze partijen onverzoenlijk wat betreft dienstplicht voor ultra-orthodoxen.
2020 W: Likoed/Netanyahu 36 zetels. Blauw&Wit 33, Shas + UTJ 16, Joint List 15. Kern van de regering: Likoed + Blauw&Wit; steun van 73 van 120 Knessethleden.

 

Geraadpleegde bronnen en verdere informatie: