Verhalen: oral history

Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 23 december 2012
Palestijnse werknemer op een binnenvaartschip van de Vlaardingse ROMI-fabriek; jaren '60

Palestijnse werknemer op een binnenvaartschip van de Vlaardingse ROMI-fabriek; jaren ’60

Samenvatting: Oral History: Persoonlijke (levens)verhalen

Het vastleggen van persoonlijke levensverhalen draagt bij aan gemeenschapsvorming en aan het behoud van cultureel erfgoed. Het is bovendien een moderne vorm van geschiedschrijving als de persoonlijke, subjectieve verhalen volgens een bepaalde systematiek worden vastgelegd en in een historische context worden geplaatst. “Oral history” is voor de Palestijnse natie van des te groter belang omdat de Israëlische, “zionistische” kijk op de recente geschiedenis geen tegenwicht vond in vrije wetenschapsbeoefening aan Palestijnse kant (inclusief de “offspring” daarvan in onderwijs en leescultuur). Bovendien is zeer veel “Palestijns” materiaal dat historisch van belang is, vernietigd.

De afgelopen twintig jaar lag de nadruk op de meest dramatische, traumatische gebeurtenissen: de vlucht in 1948-1949 en het leven in de vluchtelingenkampen en in de “diaspora”. Andere aspecten en benaderingen beginnen ook aandacht te krijgen, zoals integratie en geschiedenis van vrouwen.

Een belangrijke organisatie op dit gebied, die ook veel gebruik maakt van de mogelijkheden van internet en van visueel materiaal is Palestine Remembered. Voor de historische context van de persoonlijke verhalen is onderzoek sinds de jaren ‘80 in deels vrijgegeven officiële archieven door onder andere de “new historians” van belang geweest.

 

ORAL HISTORY

Betekenis

Persoonlijke verhalen hebben betekenis voor het begrijpen van het eigen lot, voor het verstevigen van sociale verbanden (in de familie, in de vluchtelingenkampen, voor de deels nieuwe identiteit van een groep in een nieuw land, etc.) en zij kunnen politieke betekenis hebben. Maar ook wetenschappelijke, bijvoorbeeld voor de geschiedschrijving. “Oral history” is belangrijk voor de sociologie/psychologie (zingeving, verwerking) van vlucht en verdrijving en het daarmee gepaard gaande verlies. Voor de Palestijnse maatschappij of natie is oral history ook daarom van grote betekenis, omdat de Israëlische, “zionistische” kijk op de recente geschiedenis geen tegenwicht vond in vrije wetenschapsbeoefening aan Palestijnse kant (inclusief de “offspring” daarvan in onderwijs en leescultuur). Bovendien is zeer veel “Palestijns” materiaal dat historisch van belang is, vernietigd. Oral history projecten zijn dus ook een vorm van behoud van cultureel erfgoed.

Het vastleggen van getuigenissen van gebeurtenissen, bijvoorbeeld met betrekking tot de cruciale periode 1948-1949, is een race tegen de klok. De geboortejaren van de meeste mensen die door bijvoorbeeld Palestine Remembered zijn geïnterviewd liggen in de jaren ’20 en ’30.

Palestine Remembered

Onderscheid kan worden gemaakt tussen interviews/verhalen van “doorsnee”-mensen (vluchtelingen, etc.) en leidende figuren uit het openbare leven (politici, etc.).

Wat het eerste betreft is Palestine Remembered een belangrijke organisatie. Zij is privaat gefinancierd en houdt zich bezig met het Oral History Project rond de vlucht, (de “nakba”) van 1948-1949. De site (oral history interviews) bevat een zeer groot aantal video-interviews met namen van geïnterviewde, interviewer en plaats van gebeurtenis. Het Oral History Project van CAMES (Amerikaanse Universiteit van Beiroet) bijvoorbeeld richt zich vooral op gesprekken met publieke figuren uit de periode rond 1970.

Tot de standaard voor een “oral history” project behoort het vastleggen, catalogiseren, tonen en bewaren van de informatie. Gebrek aan financiële middelen is daarbij een probleem. Internet is inmiddels het meest voor de hand liggende communicatiemiddel. Het is ook voor Palestijnse vluchtelingen beter toegankelijk geworden. Palestine Remembered kan hierdoor op zijn site (oldnewpictures) duizenden foto’s bieden, gerangschikt naar plaats.

Historische context

Oral history krijgt ook in wetenschappelijke zin geleidelijk meer betekenis in de universitaire wereld. Wetenschappelijk is het van belang om een verband te leggen met de historische context. Palestine Remembered doet dat bijvoorbeeld door verhalen in verband te brengen met documenten die (geleidelijk en spaarzaam) worden vrijgegeven door Israëlische autoriteiten over de gang van zaken in de periode 1949 tot begin jaren ‘50. De historicus Benny Morris, heeft op dat gebied pionierswerk verricht. Belangrijke Israëlische archieven zijn wat dit betreft: Central Zionist Archives en de Israel State Archives. Zeer veel is ongetwijfeld niet vrijgegeven en zal wellicht nooit in de openbaarheid komen. Het is waarschijnlijk dat in de archieven ook veel persoonlijk materiaal over deze cruciale periode aanwezig is, alleen al in verband met het grote aantal instanties (en dus individuen) dat betrokken was bij de nasleep van de “nakba”:

het Kabinet van de premier, de ministeries van Defensie, Landbouw en Justitie, de Knesset, de militaire politie, de militaire gouverneurs, de Custodian of Abandoned Property, de Jewish Agency’s Department of Immigrant Absorption, de Development Authority, de procureur-generaal, het “Engineer Corps” en het bouwbedrijf van Histadroet “Solel Boneh”.

Nakba, kampen, diaspora, andere aspecten

De nakba van ’48-’49 overheerst in de Palestijnse oral history. Het latere leven in de vluchtelingenkampen heeft inmiddels ook geleid tot diverse publicaties die zich baseren op persoonlijke verhalen (zie literatuur). Hetzelfde geldt voor de Palestijnse diaspora buiten de kampen, waarbij het vaak gaat om een combinatie van politieke analyse en persoonlijke getuigenissen. Bijvoorbeeld: Edward Said, Russell Ferguson, Rashid Khalidi, Abbas Shiblak, Sari Hanafi, Helena Schulz en Juliane Hammer.

De levensverhalen die tot nu toe worden vastgelegd in het kader van de Palestijnse oral history vormen een directe afspiegeling van de dramatische geschiedenis van dit volk vanaf het begin van de twintigste eeuw, met name de periode van 1948 tot heden. Geleidelijk komen ook andere aspecten of andere benaderingen naar voren. Voorbeelden zijn, de interviews met eerste en tweede generatie Palestijnen in Vlaardingen en het hierna genoemde boek van Fatma Kassem dat zich richt op Palestijnse vrouwen.

 

Literatuursuggesties:

1. Hammer, Juliane. Palestinians Born in Exile: Diaspora and the Search for a Homeland. Austin: University of Texas Press, 2005.

2. Lynd, Staughton, Sam Bahour, and Alice Lynd, eds. Homeland: Oral Histories of Palestine and Palestinians. New York: Olive Branch, 1994.

3. Hamzeh, Muna. Refugees in Our Own Land: Chronicles from a Palestinian Refugee Camp in Bethlehem. London; Sterling, VA: Pluto, 2001.

4. Slyomovics, Susan. The Object of Memory: Arab and Jew Narrate the Palestinian Village. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1998.

5. Tamari, Salim and Elia Zureik, eds. Reinterpreting the Historical Record: The Uses of Palestinian Refugee Archives for Social Science Research and Policy Analysis. Jerusalem: Institute of Jerusalem Studies, 2001.

6. Kassem, Fatma. Palestinian Women: Narrative Histories and Gendered Memory.

Zed Books, London, 2011.

7. Khalidi, Walid, ed. All That Remains: The Palestinian Villages Occupied and Depopulated by Israel in 1948. Washington, DC: Institute for Palestine Studies, 1992.

8. McGowan, Daniel and Marc H. Ellis, eds. Remembering Deir Yassin: The Future of Israel and Palestine. Northampton, MA: Interlink, 1998.

9. Nazzal, Nafez Y. The Palestinian Exodus from Galilee, 1948. Beirut: Institute for Palestine Studies, 1978.

10. Masalha, Nur. Catastrophe Remembered: Palestine, Israel and the Internal Refugees. Londen/NY, Zed Books, 2005

11. Saadi, Ahmad H. en Lila Abu-Lughod. Nakba: Palestine, 1948, and the Claims of Memory. New York, Columbia University Press, 2007.

12. Assenberg, Frans en Tjerk Bruinsma. De Historie Van De Palestijnen In Vlaardingen. Fortmedia Uitgeverij, februari 2007.

Sites en zoektermen:

1. Palestine Remembered

2. Palestine Remembered Oral History Project

3. Palestine Remembered oldnewpictures

4. Refugee Studies Centre (RSC) University of Oxford

5. CAMES Oral History Project American University of Beirut

6. Digital Documentation Center at American University of Beirut

7. interviewing process Iranian Oral History Project Harvard

8. Voices Palestinian Women narrate Displacement; Rosemary Sayigh

9. Anja Meulenbelt Dag van het Land Vlaardingen

CITAAT:

On this issue I recommend to kill and annihilate.” Minister van Buitenlandse Zaken Shimon Peres in dagblad Yediot Aharonot op 5 oktober 2001 op de vraag: “I was wondering, would [the Palestinian] dreams about Jaffa and Haifa suddenly disappear?” (bron: Mazin Qumsiyeh, http://www.ifamericansknew.org/history/ref-qumsiyeh.html, 22/12/2012)