Christelijke minderheid

Dit is een uitgebreid achtergrond artikel. Klik hier voor korte versie.
Door: Jan Schnerr - Laatst aangepast op: 31 december 2019

1 Christelijke Palestijnen nu

Er leven 1,75 miljoen Palestijnen (of: ‘Palestijnse Arabieren’) in Israël1Israël binnen de ‘groene lijn’, d.w.z. wat de Palestijnen betreft exclusief bezet Oost-Jeruzalem en de overige bezette gebieden; in die bezette gebieden leven bovendien rond de vijf miljoen Palestijnen. op een totale bevolking van 8,6 miljoen.2http://worldpopulationreview.com/countries/israel-population/ Minder dan twee procent van dat totaal, mogelijk 150.000, is christelijk. In de bezette gebieden (Oost-Jeruzalem, Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook) komt het aantal christenen op 47.000 tot 50.000.3https://www.middleeastmonitor.com/articles/debate/11679-at-home-and-abroad-christian-palestinians-under-attack-by-israel-and-its-apologists en: http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4704196,00.html ook: https://www.middleeastmonitor.com/20191029-the-ethnic-cleansing-of-palestinian-christians-that-nobody-is-talking-about/ Andere publicaties4https://drive.google.com/file/d/1RTkDjEhO_w-M9l4wv0nG3IHYpeCOymo-/view (afb. 11) komen op 130.000 respectievelijk 45.000. De Palestijnse christenen in Israël wonen vooral in Haifa en Nazareth en in de bezette gebieden met name in Bethlehem en Ramallah. Wereldwijd wordt het aantal Palestijnse christenen geschat op 500.000, waarvan dus 60 tot 65% buiten Israël/Palestina woont en daarvan een groot deel in Zuid-Amerika.

De Grieks Orthodoxen en leden van andere Byzantijns-orthodoxe kerken vormen de meerderheid. Daarnaast zijn er kleinere groepen: Rooms-Katholieken en Maronieten, Anglicaanse-, Lutherse-, Armeense-, Syrische- en Ethiopische christenen en Kopten.5Andere kleine minderheden zijn: Circassiërs, Bedoeïenen en Druzen Sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw is het onderliggende vertrekoverschot van christenen deels gecompenseerd door de komst van gemengd christelijk-joodse gezinnen uit de Sovjet-Unie en de komst circa 10.000 christelijke Maronieten die in 2000 Zuid-Libanon ontvluchtten toen het Israëlische leger daar onder druk van Hezbollah dat land verliet. Daarnaast bestaat de groep ‘gastarbeiders’ en asielzoekers uit Afrika en Azië voor een deel uit christenen die vaak vooral in de agglomeratie Tel Aviv hun eigen gebedshuizen stichtten.

2 Druk op de christelijke gemeenschap

De inperking van de bewegingsvrijheid van alle Palestijnen in de bezette gebieden speelt ook de christelijke Palestijnen parten. In een brief uit 2006 van Henry Hyde – een conservatieve Republikein – aan president George W. Bush stond reeds dat, “the Christian community is being crushed in the mill of the bitter Israeli-Palestinian conflict” en dat de uitbreiding van de joodse nederzettingen inclusief het vergelijkbare proces in Oost-Jeruzalem, “[is] irreversibly damaging the dwindling Christian community”.6Ook Robert Novak in de Washinton Post: https://web.archive.org/web/20070407181632/http://www.cmep.org/Alerts/2006May25.htm Zie hier een voorbeeld (de Gazastrook) van de gevolgen van isolement voor de geloofsbeleving.

De verdeel-en-heers politiek waarmee etnische conflicten vaak gepaard gaan, treft ook de christelijk-Palestijnse gemeenschap. In Israël zelf is bijvoorbeeld het werven van jonge christenen voor deelname aan het leger in 2014 geïntensiveerd. Belastend is ook het grotendeels negeren van deze gemeenschap door de mainstream media in het Westen. Een voorbeeld: De New York Times die zeven artikelen wijdde aan het bezoek in 2014 van de paus aan Israël-Palestina vermeldde niet eenmaal het bestaan van Palestijnse christenen die dat bezoek, onder andere in Bethlehem intensief hebben beleefd.

Verschillende publicaties wekken de indruk dat Israël systematisch druk uitoefent op de traditionele Palestijns-christelijke gemeenschap.7Israel’s “systematic campaign” against Christians. Jeffery Abood. Washington Report on Middle East Affairs, juni/juli 2018, pp. 38-39 (https://www.wrmea.org/2018-june-july/israels-systematic-campaign-against-christians.html). Ook: Nov./Dec. 1996 Washington Report, p. 97, and Jan./Feb. 1998 Washington Report, p. 89.]

Voor de opvatting dat tussen christelijke en andere Palestijnen bijzondere religieuze spanningen zouden bestaan die tot vertrek zouden hebben geleid, zijn in niet-ideologisch gekleurde publicaties nauwelijks aanwijzingen te vinden: “Palestinian christians have lots of problems, but Muslim religious antagonism is far from being at the top of the list”.8https://www.jpost.com/Magazine/Features/Persecuted-Christians Larry Derfner, 07/05/2009 Een aantal vooraanstaande figuren uit de Palestijnse bevrijdingsbeweging waren christen, zoals George Habash, Hanan Ashrawi en Azmi Bishara. Yasser Arafat trouwde in 1990 met Suha Tawil die uit een christelijke familie kwam.

Op het gebied van bestuur en sociale instellingen leveren de christelijke Palestijnen binnen de Palestijnse gemeenschap een meer dan evenredige bijdrage.9https://drive.google.com/file/d/1RTkDjEhO_w-M9l4wv0nG3IHYpeCOymo-/view (afb. 25)

3 Het vertrekoverschot van de Palestijnse christenen

In een artikel naar aanleiding van de conferentie The Holy Land: A Palestinian Christian Perspective (Johannesburg, oktober 2019) analyseert Ramzy Baroud de alarmerende afname van het aantal christenen in de huidige tijd. Hij noemt verschillende oorzaken. a) Het compartimenteren van de Palestijnse bevolking: zo wordt Bethlehem geïsoleerd van Jeruzalem en van zijn directe omgeving. b) De effecten van de bezetting op het dagelijks leven: “The pressure of Israeli occupation, ongoing constraints, discriminatory policies, arbitrary arrests, confiscation of lands added to the general sense of hopelessness among Palestinian Christians.10https://premierchristian.news/en/news/article/israel-responsible-for-christian-exodus-from-palestine-study-finds c) De belegering van de Gazastrook, waar de Palestijns-christelijke gemeenschap in korte tijd terugging van 2.300 tot 1.100. d) De belemmeringen die (ook) christenen opgelegd worden als zij hun heilige plaatsen willen bezoeken.11https://gisha.org/updates/9934 Een rapport (aug. 2008) van de Holy Land Christian Ecumenical Foundation noemt ook het onvermogen van de Palestijnse Autoriteit (PA) om de instellingen van het Palestijns bestuur op een acceptabele wijze te doen functioneren. Ook in andere publicaties wordt in dit verband gewezen op het slecht functioneren van democratische procedures waardoor de stem van de christelijke minderheid te weinig gehoord wordt.

De christelijke Palestijnen hadden al in de negentiende eeuw een betere opleiding en een navenant betere sociaal-economische positie.12Dr. Bernard Sabella. Palestinian Christians: Historical Demographic Developments, Current Politics and Attitudes Towards Church, Society and Human Rights: The Sabeel Survey on Palestinian Christians in the West Bank and Israel – Summer 2006. 12-02-2007. Blz. 9 e.v. (https://www.fosna.org/files/fosna/events/SabeelSurveyPalestinianChristians.pdf) Dat maakte hen overigens in bepaalde opzichten kwetsbaarder voor het geweld dat met de joodse immigratie en later de bezetting gepaard ging. Dat gold en geldt vooral de middenklasse. De wens uit te wijken (vooral naar Noord- en Zuid-Amerika) was daardoor groter. Mede daardoor kregen zij ook een beter netwerk in die gebieden.13Chili huisvest de grootste Palestijns-christelijke gemeenschap in de ‘diaspora’: 350.000. “The emigration began over a century ago, under the Ottoman Empire, and the main reasons have always been lack of economic opportunity and political instability (…).”14https://www.jpost.com/Magazine/Features/Persecuted-Christians

4 Historie van de Palestijnse christenen

De eerste christelijke gemeenschappen kort na het begin van de jaartelling, bestonden uit Aramees sprekende messianistische joden en Latijn en Grieks sprekende (hellenistische) Romeinen en Grieken. De vele heiligdommen met hun grote religieuze en symbolische betekenis zijn in de eeuwen hierna ontstaan. In de negentiende eeuw leefde de belangstelling van de westerse christenheid voor het Heilige Land voor het eerst sinds de Kruistochten weer op. Zie hier en hier. In de naoorlogse sympathie voor de jonge joodse staat verdwenen de Palestijnse christenen uit het blikveld van de westerse wereld.

Palestijnse christenen hebben anderhalf millennium als minderheid voortbestaan. Bij de komst van de Britten in 1918 waren ook degenen die na de kruistochten waren gebleven cultureel vergaand gearabiseerd. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld in het verzet tegen de koloniale politiek. Tijdens de oorlog van 1948 vluchtten (ook) 50.000 christelijke Palestijnen. Zie hier (afb.’n 3 en 30).

Demografie, kort voor de oprichting van de staat Israël

Jaar Totaal Moslim Joods Christelijk Overig
1922 752.048 589.177 83.790 71.464 7.617
1931 1.036.339 761.922 175.138 89.134 10.145
1945 1.764.520 1.061.270 553.600 135.550 14.100
Groei 3,8% 2,6% 8,6% 2,8% 2,7%

Bron: https://drive.google.com/file/d/1rxThqbylXChX9yrmgmbNqj6sKtsuaW_b/view (afb. 19)

5 Christelijk zionisme en het (Palestijnse) christendom

Het christelijk zionisme is een stroming die voortkomt uit het Westerse en met name het Angelsaksische protestantisme en staat los van het christendom in de Levant. Christen-zionisten van het type Lord Balfour negeerden bewust of onbewust het bestaan van ‘Arabische christenen’ in het Beloofde Land. Tot 1948 bleef het in het Westen een betrekkelijk marginale stroming. Dat veranderde met de oprichting van de staat Israël in 1948 en de verovering van ‘Judea en Samaria’ in 1967. Deze gebeurtenissen gaven een enorme impuls aan de politieke opkomst van de Amerikaanse evangelicals en oud-testamentische stromingen in Europa in wier visie de aanwezigheid van Palestijnse christenen eerder een hindernis was: de joden zouden terugkeren naar het Beloofde Land voorafgaande aan de wederkomst van Jezus Christus.15Dominee John Hagee, 13.05.2010 (https://www.haaretz.com/jewish/1.5119939) Inmiddels zijn de financiële bijdragen van de evangelische christenen – in de vorm van financiële giften dan wel via toerisme – een belangrijke bron van steun voor Israël geworden. De christen zionisten zijn hierdoor een bedreiging voor de Palestijnse christenen.16From pilgrimage to exodus: Is the end nigh for Palestinian Christians? Ian Lee, CNN. 22-01-2018 (https://edition.cnn.com/2018/01/22/middleeast/bethlehem-christians-israel-palestinians-intl/index.html)

6 Identiteitskwestie

Van de christelijke Palestijnen in Israël zelf wordt 80% door de staat als ‘Arabieren’ geïdentificeerd.17Vanaf 2015 bestaat de mogelijkheid zich met de identiteit ‘Aramees’ te laten registreren. De meerderheid omschrijft zich als ‘Palestijns’ en zij beschouwen zichzelf in cultureel opzicht als christelijke Arabieren. Arabisch is hun moedertaal. Zij zien zich als de nakomelingen van de eerste volgelingen van Jezus dan wel van de middeleeuwse kruisvaarders. Het gebied van ruwweg het huidige Israël plus de bezette gebieden is voor hen het Heilige Land met de steden Bethlehem, Jeruzalem en Nazareth als belangrijke religieuze plaatsen.

In de negentiende eeuw werd de ‘Palestijns-Arabische christen’ als het ware herontdekt wat de vestiging stimuleerde van Europese en Amerikaanse religieuze instellingen in of nabij Bijbelse plaatsen. Ook de Bijbelse archeologie kwam tot ontwikkeling. Dat nam niet weg dat vanaf begin van de twintigste eeuw Palestijnse christenen een prominente rol speelden in het Palestijnse verzet tegen de joodse kolonisatie. De christelijke krant Falastin speelde een belangrijke rol met zijn felle kritiek op het zionistische streven.

In de laatste jaren benadrukken sommige christenen hun Israëlisch identiteit en zetten zich af tegen de Arabische cultuur. Deze stemmen vormen tot op heden geen omvangrijke beweging. De toenemende exclusiviteit van de joodse staat – bijvoorbeeld door de Wet op de Natiestaat – maakt integratie in de praktijk moeilijk. Ook het negeren van de christelijk Palestijnse gemeenschap en de steun voor het exclusief joodse karakter van Israël, door grote delen van de Westerse christenheid werkt integratie tegen.

7 Palestijns-christelijke theologie met betrekking tot de kolonisatie

Krachtige stemmen binnen de Palestijnse theologie hebben zich in de laatste twee decennia gericht tegen de bezetting, de discriminatie tussen joden en niet-joden in Israël en geweld versus geweldloosheid. Het zijn thema’s die direct voortspruiten uit de problemen die de Palestijnen ondervinden in hun dagelijks leven. Het heeft de Palestijns-christelijke theologie dichter bij de politieke kanten van het conflict gebracht en de afstand tot het ‘eindtijd christendom’ vergroot. Het Kairos-document van 2009 vormt de breed gedragen verwoording van deze ‘bevrijdingstheologie’.


Citaten

  1. Shall the Earth be made to give birth in one day? Or shall a nation be born at once? For as soon as Zion was in labour, she gave birth to her children” (Isaiah 66:8). David Parsons, VP International Christian Embassy Jerusalem (ICEJ), senior spokesman, 12 /04/2018 geciteerd door: Rev. Dr. Munther Isaac (https://drive.google.com/file/d/1RTkDjEhO_w-M9l4wv0nG3IHYpeCOymo-/view; afb. 31)
  2. “[Bethlehem] trekt dit jaar naar verwachting 1,4 miljoen toeristen, [… des]ondanks is Bethlehem er slechter aan toe dan andere steden in de Palestijnse gebieden. De werkloosheid is hoog en leegloop dreigt. (…) Juist christenen zijn de laatste jaren vertrokken.” NRC (Jannie Schipper), 23-12-2019.
  3. Israel’s strategy is predicated on the idea that a combination of factors – immense economic hardships, permanent siege and apartheid, the severing of communal and spiritual bonds – will eventually drive all Christians out of their Palestinian homeland.” Ramzy Baroud
    https://www.middleeastmonitor.com/20191029-the-ethnic-cleansing-of-palestinian-christians-that-nobody-is-talking-about/
  4. Sadly, however, Israel has succeeded in misrepresenting the struggle in Palestine – from that of political and human rights struggle against settler colonialism – into a religious one.” Ramzy Baroud https://www.middleeastmonitor.com/20191029-the-ethnic-cleansing-of-palestinian-christians-that-nobody-is-talking-about/

Literatuur

  1. The revenge of God: The resurgence of Islam, Christianity and Judaism in the modern world. Kepel, Gilles. Cambridge, Polity, 1994.
  2. Jenkins, Philip. Het vergeten christendom, Nieuw Amsterdam, 2011
  3. Paas, Steven. Israëlvisies in beweging: Gevolgen voor Kerk, geloof en theologie. Kampen, Brevier Uitgeverij, 2014.
  4. Stegeman, Janneke. Decolonizing Jeremiah: identity, narratives and the power in religious tradition. Proefschrift, 2014.
  5. Tijdschrift ZemZem. Themanummer Christenen in het Midden-Oosten; nr. 2/2010
  6. Karin Armstrong. De strijd om God; een geschiedenis van het fundamentalisme. De Bezige Bij, Amsterdam, 2000.
  7. Joseph Ratzinger (Benedictus XVI). Jesus von Nazareth, bd I en II. Herder Verlag.
  8. Thomas Söding, ed. Tod und Auferstehung Jesu. Herder verlag, 2011
  9. Winkelmann, Friedhelm. Geschichte des Frühen Christentums. C.H. Beck, München, (2e dr.) 2001.
  10. Munther Isaac. From Land to Lands, from Eden to the Renewed Earth: A Christ-Centred Biblical Theology of the Promised Land Paperback. Langham Monographs, October 14, 2015
  11. Palestinian Christians: Emigration, Displacement and Diaspora Paperback – December 15, 2017. Mitri Raheb (Author), Varsen Aghabekian (Contributor), Jamil Rabah (Contributor), & 2 more
  12. https://hcef.org/category/publication/hcef-publications/ Bevat een overzicht van de publicaties van de Holy Land Christian Ecumenical Foundation
  13. http://holylandconference.co.za/ Isaac Munther, Zd.-Afrika, 2019