Trump en Netanyahoe zijn de sterspelers in de recente ‘fantastische deal’ tussen de Verenigde Arabische Emiraten en Israël. Netanyahoe is de tovenaar die telkens, vlak voor hij in de afgrond stort weer de regie blijkt te hebben. De president van de VS is de machtigste man op aarde, tot november. Sinds een paar dagen hebben zij een ‘historisch akkoord’ met de (de facto) heerser van de VAE, Mohammed bin Zayed. Is dit trio in het Midden-Oosten aan de winnende hand?
Het ‘historische’ van dit akkoord
“Dat akkoord is echt niet zo historisch”, schreef de uitstekende Carolien Roelants gisteren in de NRC. De Frankfurter Allgemeine Zeitung ziet het als een “pragmatische samenwerking”. Het akkoord is snel in elkaar geflanst en afgehamerd in een videoconferentie. Typerend is de improvisatie rond de gebruikelijke ondertekeningsceremonie in het Witte Huis. De FAZ citeert Robert O’Brien, veiligheidsadviseur van de Amerikaanse president: Netanyahu en Mohammed bin Zayed – “of een andere prins” – zullen daarvoor binnenkort naar Washington komen.
De historische dimensie van een akkoord kan men, lijkt mij, afmeten aan drie maatstaven. 1. Het nieuwe ervan. Kenners zijn het erover eens dat de afspraken iets in de openbaarheid brengen – de samenwerking tussen de VAE en Israël – dat er allang was. 2. De breedte van het terrein dat het akkoord bestrijkt. Nogmaals de FAZ, die concludeert dat de aard van de toenadering kan worden afgemeten aan het feit dat de chef van de Israëlische Mossad spoedig naar Abu Dhabi zal afreizen om de details van de ‘normalisering’ te bespreken. 3. De overeenstemming op een cruciaal punt, die er voor het akkoord niet was. Welnu. Mohammed bin Zayed sprak over het stoppen van verdere annexatie van Palestijnse gebieden en het overeind houden van de tweestaten oplossing. Netayahoe: annexatie is niet van tafel maar is uitgesteld.
Wie profiteert?
Trump kan het akkoord VS, VAE, Israël thuis aan zijn achterban verkopen als een internationaal succes. Voor de VS verandert er in de internationale politieke arena niet veel behalve enig reputatieverlies: een supermacht die wat heen en weer zwalkt. Netanyahoe kan waarschijnlijk voor eigen publiek weer ‘herrijzen’ als enige Israëlische politicus die zo’n toch lastig politiek akkoord in zo’n korte tijd weet rond te krijgen. Hij wordt gehandicapt door het corona fiasco onder zijn regering, dreigende processen wegens corruptie en de rampzalige stand van de economie in Israël. Maar zijn einde is vaker aangezegd. Het is, verder kijkend dan de slangenkuil van de Israëlische politiek, de vraag of het openbaar worden van de bestaande samenwerking tussen Israël en Arabische dictaturen internationaal zo’n voordeel is voor de joodse staat.
Onzekere factor: het olieparadijs
Voor de VAE – en in de slipstream mogelijk Saoedie-Arabië, Oman en Bahrein – ligt het complexer. Israël is in het binnenland bij de bevolking zeer impopulair, de toekomst van het Al-Aqsa complex in Jeruzalem (Tempelberg) ligt extreem gevoelig. Anderzijds zal een deel van de elite kunnen profiteren van technologisch betere wapensystemen uit de VS en Israël. En van Israëlische spionage technologie (ook richting eigen bevolking?). Internationaal bekeken kunnen Israël en de VS via die wapenleveranties meer druk uitoefenen op de VAE om consequenter dan nu een anti-Iranpolitiek te volgen. De keuzes die de heersende, erfelijke elites op het Arabisch Schiereiland de komende tien jaar zullen maken zullen mede zijn gebaseerd op mogelijke onrust onder de bevolking. Dit decennium wordt door gezaghebbende bronnen een neergang van het Arabische ‘olieparadijs’ voorspeld. Een rapport dat het Internationaal Monetaire Fonds (IMF) begin dit jaar naar buiten bracht bevat een wake-up call voor de heersers die de miljarden aan olie inkomsten al die jaren ook moesten inzetten om hun bevolkingen rustig te houden. Dat systeem heeft zijn langste tijd gehad. Het IMF voorspelt daar grote problemen, al in de komende tien jaar. Die binnenlandse sanering moet gemanaged worden. Het opspelen van Iran als Grote Vijand is een strategie, maar wel een riskante.
Winnende Hand?
De deal met de VAE maakt de indruk snel in elkaar te zijn geflanst. De tijdnood rond het presidentschap van Trump speelt ongetwijfeld een rol. Het akkoord bouwt voort op een nauwe samenwerking die er al jaren was, maar kennelijk nog niet naar buiten mocht worden gebracht omdat de bevolking in de Arabische landen zoals gezegd zeer sceptisch ten opzichte van Israël staat. Het uitstel van de geplande annexatie, onderdeel van de deal, zal verkocht moeten worden als ‘Arabische solidariteit’. Met het oog op de iets langere termijn: de VAE en straks Saoedie-Arabië, moeten partij kiezen tegen de achtergrond van de aanzwellende concurrentiestrijd tussen de VS en China in het Midden-Oosten. Hun privé-miljarden liggen in de Angelsaksische wereld. De krachtproef komt als de bevolking merkt dat in eigen land als gevolg van het IMF-scenario een paar miljoen geriefelijke overheidsbanen op de tocht komen te staan.
Foto: Dubai