Het drama van de wereldpolitiek werd één moment teruggebracht tot variététheater. Achter het spreekgestoelte in New York een Israëlische premier die een tekening omhoog houdt: een rond bommetje met een lont en een rode streep. De krant legt het ons uit: dat is de bom van Iran en hij is bijna af. Het is één minuut voor twaalf.
Obama geïrriteerd. Wat is overigens zijn probleem? Ik heb nooit anders begrepen dan dat het levensgevaarlijk is als van twee vijandige landen er één een atoombom heeft. Zodra beide er een hebben, ontstaat er nucleair evenwicht en gaat er onderhandeld worden. Al of niet in het geheim. De kans dat er nog een atoomoorlog uitbreekt is nul. In Washington weet men dat ongetwijfeld. Zestig jaar ervaring met de Russen. Waarom dan die irritate bij Obama?
Ik denk dat de Amerikanen een oud probleem en een nieuw probleem hebben. Het oude bestaat al sinds 1950: hoe krijgen wij (de VS) in Iran een bevriend regiem aan de macht dat de transportroutes voor olie en gas naar het Westen open houdt en met de rug naar Rusland en China staat? Die strijd werd al voor 1950 gestreden door Rusland en Engeland in ‘ the great game’. De “policy of denial” heet het spel tegenwoordig ook wel: zorgen dat China niet zijn tentakels naar de Perzische Golf uitslaat. Een nieuwe oorlog (met Iran) is voor de Amerikaanse president na Irak en Afghanistan geen optie. Te duur en de kiezers willen het niet meer. Daarom kiest Washington voor een sanctieregiem. Langzaam afknijpen totdat binnenlandse onrust zorgt voor de val van de ayatollah’s.
Het nieuwe probleem is Israël. Israël wil oorlog. Zegt dat althans. En dat is een factor van belang in de Amerikaanse binnenlandse politiek. Het is verkiezingsjaar. De Israëlische premier speelt openlijk op de republiekeinen sinds Obama weigerde naar zijn pijpen te dansen. Vorige week zei de Amerikaanse president in een interview in “60 minutes” (CBS): “any pressure that I feel is simply to do what’s right for the American people. And I am going to block out any noise that’s out there.” Die “noise” is de megafoon van Netanyahu. En in een interview kort daarvoor: “Israel is one of the US’ closest allies in the region”. “One of” is nieuw voor een Amerikaanse president sinds Carter.
Obama komt in zijn eventuele tweede ambtstermijn voor het probleem te staan, dat het divergeren van de Amerikaanse en de Israëlische belangen niet meer valt toe te dekken. De oorzaak daarvan ligt niet in Iran maar in de Palestijnse gebieden.
De Amerikaanse evenwichtspolitiek in het Midden-Oosten is gebaseerd op het idee dat er een zelfstandige Palestijnse staat komt naast de joodse staat. Dat is het “vredesproces”. Die Palestijnse staat moet in het bezette gebied komen. Daar wonen inmiddels ook 500.000 joodse kolonisten. Goed bewapend, veelal fundamentalistisch-religieus en steeds beter vertegenwoordigd in het Israëlische leger. Er is veel meer over te zeggen, maar kort samengevat: die Palestijnse staat lijkt onmogelijk geworden. Steeds meer deskundigen verliezen hun geloof in die Palestijnse staat. Als dat inzicht juist is, welke consequenties heeft dat dan?
Om de kern te pakken: de joodse staat gaat langzaam ophouden te bestaan. Met de nadruk op “langzaam”. Het huidige beeld van twee landen waarvan er één (Israël) het ander (Palestina-in-de-dop) tijdelijk bezet houdt, gaat veranderen in: er is een land (één land) tussen de Middellandse Zee en de Jordaan. In dat land wonen elf miljoen mensen, zes miljoen joden en vijf miljoen Palestijnen (over tien jaar fifty-fifty). In dat land leven eersterangs burgers en tweederangs burgers. Ongeveer zoals in het oude Zuid-Afrika maar dan bovenop elkaar (leg je hand op de Negevwoestijn en het land is piepklein). De één-staat gedachte dus, maar niet als gewenste oplossing maar als fuik. Dat kan tot niet te voorspellen crises leiden. Zo zal Israël wellicht de anderhalf miljoen inwoners van de Gazastrook willen lozen, Dat brengt de verhouding op zes miljoen versus 3,5 miljoen. Egypte zal dat niet accepteren. Enzovoort.
Netanyahu’s binnenlandse positie is ijzersterk. Hij gaat door, met steun van de religieuzen. Zo’n Israël wordt strategisch een blok aan het been van de VS. Liberale zionisten in de VS maken zich zorgen. Lees Thomas Friedman van de New York Times. Hij steunt Obama. Zachte heelmeesters (Mitt Romney) maken stinkende wonden. Maar de Amerikaanse president, ook Obama, komt niet makkelijk van deze “bondgenoot” af.
En hoe zit het met de Midden-Oostenpolitiek van de Europese Unie. Heel ingewikkeld. Volgende column.