bron: frontierworld.nl
Er zijn een paar conflicten in de wereld die je een bijzonder gevoel van machteloosheid geven. De oorlog in Syrië is er een van. Het is niet zozeer een machteloze woede. Die hoort meer bij een oorlog of de situatie van een onderdrukt volk waarbij je duidelijk een hoofdschuldige op het oog hebt. Syrië is anders wat dat betreft. Bovendien vraagt de escalatie van dat conflict om een zeer snelle oplossing. Die er niet is. Dat maakt het niet makkelijker om ter gelegenheid van de Kerst de hopeloze situatie waarin die miljoenen Syriërs verkeren even uit je hoofd te zetten. Geen hoofdschuldige dus (over Assad wil ik apart nog eens schrijven). Maar er zijn volop foute partijen. Een foute partij is beslist Saoedie-Arabië. Ik kom er hieronder op terug.
In januari is er de internationale Syriëconferentie die telkens werd uitgesteld. John Kerry en de Franse minister van Buitenlandse Zaken Fabius wisten beiden tot september dit jaar steeds precies wat er moest gebeuren. Zij zeggen nu dat “zij pessimistisch zijn”. Frankrijk had de troepen van Assad wel willen bombarderen. Samen met de Amerikanen. Dat ging niet door omdat president Obama om één minuut voor twaalf een andere strategie koos. De Franse politiek vertrouw ik voor geen cent. De Fransen hebben al heel lang een invloedssfeer in Syrië en Libanon. In 1918, na de ondergang van het Ottomaanse Rijk kregen zij het daar voor het zeggen. De Volkenbond gaf ze het “mandaat”: de opdracht om het land te besturen in het belang van de bevolking en het geleidelijk naar zelfbestuur te brengen. Om een lang verhaal kort te maken: de Fransen vertrokken veel later en tegen hun zin. Maar ze willen in deze hoek van de wereld weer aan de slag.
Heeft het zin om oude geschiedenis weer op te halen. Ja, want een van de oorzaken van de ellende in Syrië wordt gevormd door de grenzen die door de Fransen en de Engelsen op basis van koloniale overwegingen zijn getrokken tussen Syrië, Libanon en Irak (de Engelsen “kregen” namelijk Irak en de Fransen vonden het handiger om van Libanon een apart landje te maken). Machtsstructuren werden gebouwd rond etnische en religieuze gemeenschappen. Die strategie van verdeel-en-heers is dus niet pas uitgevonden door de latere dictators Assad senior en junior. Dit alles maakt het in Syrië al ingewikkeld genoeg. Helaas komt daar in dit geval nog iets bij: Saoedie-Arabië.
Saoedie-Arabië wordt geregeerd door een elite van “prinsen”. De nazaten van de stamvader van de familie Saoed. Zij beheersen alles, de oliebronnen, het leger, de geheime dienst, noem maar op. Daarnaast is er het geestelijk leven. Dat wordt in goede banen geleid door een aartsconservatieve geestelijkheid. Al in de 18e eeuw ontwikkelde de Saoedische Islam zich tot het extreme wahabisme, een fundamentalistische uiting van de soennitische islam. Belangrijke kenmerken zijn tot op heden, de radikale afwijzing van de rechten van vrouwen en van mensenrechten in het algemeen en de opvatting dat (de juiste) religie een plicht is waarop door de staat wordt toegezien. De olierijkdom maakt het mogelijk de binnenlandse onvrede af te kopen. Maar … niet helemaal. Sommige gelovigen, zelfs uit de elite (Bin Laden onder andere) nemen datgene wat zij geleerd hebben zeer serieus. De vijanden van (de wahabitische) God moeten bestreden worden. Die zitten onder meer in Syrië.
Als wij voor een moment een Saoedische bril opzetten, dan schuilt de duivel in de eerste plaats in het feit dat Syrië een seculiere staat is. Dat is in het westen minder bekend. Maar voor de Saoedische geestelijkheid is zo’n seculiere staat in de Arabische wereld een doorn in het oog. En de wereldlijke elite, de prinsen, vrezen dat een seculiere dictatuur een overgangsfase vormt naar een parlementair systeem. Een andere vermomming van de duivel is die van de shia. De shiiten vormen een minderheid in Syrië. Wel een machtige minderheid, nauw verbonden met de dictatuur van de Assads. De soennitische meerderheid zou je dus aan de kant van de wahabitische geestdrijvers verwachten, maar die soenniten zitten niet te springen om een fanatieke godsstaat te vestigen. Het verzet tegen de dictatuur in 2011 begon vanuit deze gematigde groep. Zij worden nu vermorzeld tussen het leger van Assad en een door Saoedie-Arabië bewapend en goed gefinancierd leger (als u tankt betaalt u mee). Binnen dat leger hebben de door de Saoediërs geselecteerde figuren het voor het zeggen. Democratie, scheiding van kerk en staat en vrouwenrechten zijn niet hun prioriteiten.
De Syriëconferentie wordt momenteel achter de schermen voorbereid. De Fransen zullen zich tevreden stellen met wat meer invloed in de regio; de Russen willen hun militaire basis behouden; Israël wil vrij spel in Libanon; Saoedie-Arabië wil een regiem waarin de godvruchtige krijgers invloed hebben. De Amerikanen? Zij lijken dit soort conflicten zat te zijn en zullen vooral de Saoediërs en de Israëliërs niet verder voor het hoofd willen stoten.
Ik blijf optimist, maar voor de iets langere termijn.