Het botert niet meer tussen Israël en Turkije. Nu is het zelfs zo, dat de Turkse geheime dienst aan Iran de namen heeft doorgegeven van tien Iraniërs die werkten voor de Israëlische geheime dienst, de Mossad. Het bericht komt van de columnist David Ignatius van de Washington Post. Dat het nu in de openbaarheid komt is nieuws. De gebeurtenis op zichzelf dateert van begin 2012. Kennelijk heeft iemand (in Israël? in Washington?) het nuttig gevonden om het te laten lekken.
Hakan Fidan: chef van de Turkse geheime dienst sinds 2010 (bron: Haaretz)
De samenwerking tussen geheime diensten is een goede graadmeter voor de werkelijke allianties die er tussen landen bestaan. Als de regeringsleider van land A (Turkije bijvoorbeeld) boze woorden spreekt over land B (bijvoorbeeld Israël) dan kan dat tijdelijke redenen hebben. Intussen kan het best zo zijn dat achter de schermen de samenwerking op wezenlijke kwesties gewoon doorgaat. Toen premier Erdogan van Turkije woedend reageerde op de dood van negen Turkse staatsburgers op de Gaza flotilla werd dat hier en daar in het westen afgedaan als gespeelde boosheid voor de binnenlandse Bühne. In maart van dit jaar slaakten de vrienden van Israël zelfs een zucht van verlichting toen de “koppige” Netanyahu onder druk van Obama die net op bezoek was in Jeruzalem, Erdogan belde en zijn excuses aanbood.
De Verenigde Staten hebben er belang bij dat de relatie tussen Turkije en Israël basaal goed blijft of weer wordt. Het instinct in Washington is pro-Israël maar Navo-lid Turkije is te groot om als bondgenoot te laten vallen. Na de interventie van Obama leek het weer de goede kant op te gaan. Er werd blijkbaar gepraat al kwam er vrijwel niets van naar buiten. Sommige commentatoren trokken al de grote historische lijn door: beide landen hebben al tientallen jaren goede betrekkingen en hebben elkaar nodig. En: de Turkse leiders beheersen al tientallen jaren het spel om voor de binnenlandse en de Arabische Bühne van tijd tot tijd anti-Israëlische uitlatingen te doen. Terwijl achter de schermen …… enzovoort.
Maar er zijn ook deskundigen, en zij lijken gelijk te krijgen, die spreken van een blijvende verwijdering tussen Turkije en Israël. Die is al ingezet rond de laatste eeuwwisseling. De achtergrond zou zijn, ook dat is niet onlogisch, de verovering van het politieke centrum in Turkije door gekozen partijen op de legertop. Dat betekent mijns inziens niet dat iedere woedeaanval van Erdogan geduid moet worden als een strategische verwijdering van Israël of zelfs van Washington. Zo snel gaat dat allemaal niet. Een opvallende gebeurtenis was vrij recent wel, de benoeming van een zekere Hakan Fidan tot chef van de Turkse geheime dienst. Fidan werd er in Israël al voor zijn benoeming van beticht een vriend van Iran te zijn. Het brengt mij terug op de de samenwerking van geheime diensten als graadmeter voor de werkelijke bondgenootschappen op de achtergrond.
In augustus 1958 sloten David Ben-Goerion en Adnan Menderes, de toenmalige Turkse premier, een geheime overeenkomst. Daarin werd een veelomvattende samenwerking vastgelegd tussen de Mossad en zijn Turkse evenknie. Deze afspraken waren voorbereid door de grondlegger van de Mossad, Reuven Shiloah. Wat vijftig jaar heeft gefunctioneerd wordt niet in een maand afgebroken. Maar toch lijkt mij dat de wrijvingen die de laatste jaren tussen Jeruzalem en Ankara naar buiten kwamen een structurele verschuiving als ondergrond hebben. Intussen schijnt de samenwerking tussen de Amerikaanse en Turkse geheime diensten gewoon voortgezet te worden. Niet iedereen in Israël zal dat op prijs stellen. Misschien zit daar de reden van het uitlekken. Overigens zijn wrijvingen tussen de Amerikaanse en de Israëlische geheime diensten geen nieuw verschijnsel. Jaffadok zal daar binnenkort een aantal voorbeelden van geven.