Lijkt het Israëlische systeem op de apartheid van Zuid-Afrika? Critici van Israël maken geregeld die vergelijking. En is dus de boycot de gongslag voor de laatste fase van het systeem? Zoals in Zuid-Afrika? Vergelijken kan tot verdieping van je inzicht leiden. Op één voorwaarde: dat je oog hebt voor de verschillen.
Avnery tijdens een verboden ontmoeting met Arafat. Bron: London Progressive Journal
Uri Avnery, de oude vechtjas uit de tijd van de Israëlische “onafhankelijkheidsoorlog” en de verdrijving van de Palestijnse Arabieren in 1948/1949, schrijft in een recente column het volgende (17 augustus 2013): (…) the boycott imposed by the European Union against the products of the settlements may be a harbinger [voorbode] of things to come. Avnery, althans zo zie ik hem, is nooit opgehouden met vechten voor een joodse staat of, een samenleving met een joods karakter. Net als andere democratische Israëliërs is zijn ideaal een democratisch Israël dat niet-joden binnen zijn grenzen als volwaardige burgers behandelt. Een staat die vriendschappelijke betrekkingen onderhoudt met een kleine Palestijnse staat naast de deur en met omliggende Arabische staten. Kortom: de (citaat:)”Israeli Democratic Republic”. Avnery is dus een fervent voorstander van een tweestatenoplossing. Voortzetten van de bezetting is de doodsteek voor zijn ideaal.
Avnery is een interessante figuur en hij is niet kinderachtig. Hij heeft zijn tanden gezet in de nieuwe Israëlische anti-boycotwet. Dat is de wet die het pleiten in Israël voor een boycot van de nederzettingen tot een zeer riskante aangelegenheid maakt. Met Gush Shalom heeft hij bij de rechter een zaak tegen de wet aanhangig gemaakt. Het Hooggerechtshof waar zijn petitie ligt, aarzelt en schoof de hete aardappel door naar februari 2014. Avnery: “The court is obviously shrinking back from handling this hot potato“. Met een beetje ijdelheid, maar dat mag wel na zo’n leven, kijkt de negenentachtigjarige Avnery al uit naar de dag dat maar liefst negen rechters de argumenten zullen aanhoren in de zaak “Avnery versus de Knesseth”.
Het Hooggerechtshof heeft volgens sommige publicisten (zoals Jonathan Cook) de functie om de bezetting, de kolonisatie, het militair bestuur, de muur, enzovoort, juridisch te integreren in het Israëlische rechtssysteem en tegelijk de fictie hoog te houden van een onafhankelijke rechtspraak. Het wordt interessant om te zien hoe zij deze hete aardappel omtoveren in een democratische eigenheimer. Ik vind Avnery niet alleen interessant maar ook een bewonderenswaardige figuur. Binnenkort wordt hij dus negentig jaar!
Dan toch even Zuid-Afrika. Zuid-Afrika was een gekunstelde democratie naar Europees model. Voor blanken. Maar zelfs voor blanken was het geen prettige democratie. Uri Avnery-achtige blanken van het slag Helen Suzman en Breyten Breytenbach werden ook als verraders van het eigen volk aangemerkt. Je kunt namelijk geen mensenrechten uitdelen op basis van een menukaart met verschillende etnische afkomsten en tegelijk toestaan dat daarover een “brede maatschappelijke discussie” plaatsvindt. Een onderdrukkend systeem dat zichzelf rechtvaardigt met ficties rond ras, volk of etnische afkomst is kwetsbaar voor de tijdgeest. Ooit was de Kerk zeer kwetsbaar voor enkelingen uit eigen kring die beweerden dat de Aarde rond was.
Mandela en De Klerk. Bron: The Guardian
Het juridische net in Zuid-Afrika sloot zich langzaam maar onafwendbaar rond de vrijgeesten. Velen denken tegenwoordig dat dat in de jaren ’70 en ’80 was. Maar de Population Registration Act is van de jaren ’40 van de vorige eeuw, vrijwel gelijktijdig met de uitroeping van de staat Israël. De Group Areas Act was er al in 1950. De Promotion of Bantu Self-Government Act kwam in 1959 tot stand. Het was de tijd dat het in het Nederlandse parlement politiek correct was om te spreken van ons “stamverwante volk” (Nederland ging laat overstag) Het is goed om die laatstgenoemde wet en de voorgeschiedenis en de uitvoering ervan in het achterhoofd te houden bij de verwachtingsvolle nieuwsberichten komend jaar over de “zelfstandige Palestijnse staat”.
Zuid-Afrika en Israël. Er zijn legio verschillen. De VS keerden zich tegen het apartheidssysteem. Het ANC (en Nelson Mandela) heeft nooit geweld als strijdmiddel afgezworen. Het Midden-Oosten is strategisch van belang voor het Westen. De “matrix of control” door de overheid is in Israël en de bezette gebieden veel geavanceerder dan die in Zuid-Afrika. Zoiets als een “blanke lobby” in de westerse landen bestond niet. De bijzondere positie van blanken was via bijbelteksten niet te legitimeren, terwijl het Oude Testament voldoende aanknopingspunten biedt (voor wie daarop uit is) voor het bestaan van een “uitverkoren volk”. Enzovoort. Er zijn ook overeenkomsten.
Er was de grote apartheid (de hierboven genoemde wetten) en de kleine apartheid: de beroemde bankjes in het park met een bordje “alleen voor blanken”. Die kleine apartheid maakte het systeem kwetsbaar in de buitenlandse media. Ook is er in beide gevallen een onderstroom in de publieke opinie in het westen die simpelweg een hekel heeft aan het discrimineren van mensen en het afpakken van hun bezittingen. Bijvoorbeeld als vorm van kleine “apartheid”: het omzagen van een olijfboom die generaties oud is. In beide gevallen was er een boycotbeweging. Die ontstond in het geval van Zuid-Afrika twintig jaar voor de ineenstorting van het systeem. In het geval van Israël ontstond die beweging in de eerste jaren van deze eeuw en kreeg vorm rond 2004.
Behoort Avnery tot een uitstervende soort? Dat wordt een belangrijke vraag. Hij is voor een boycot van de nederzettingen omdat daar de Palestijnse staat moet komen. Is zijn inschatting juist? Het zou mooi zijn als Avnery een keer concreet aangeeft hoe de joodse staat Israël kan veranderen in die Israeli Democratic Republic die bovendien vriendschappelijk samenwerkt met het Palestijnse staatje. Dat is belangrijk, want zijn pleidooi voor de tweestaten oplossing is erop gebaseerd.
Over de vergelijking tussen “apartheid” en het Israëlische systeem zie: http://jaffadok.nl/apartheid-kolonialisme/ . Daar komt ook de vaak gemaakte vergelijking met het kolonialisme aan de orde.